Eimreiðin - 01.07.1932, Blaðsíða 29

Eimreiðin KREPPAN OG LÖGMÁL VIÐSKIFTANNA 261
Vopnin, sem rutt höfðu oss braut til þessarar glæsilegu vel-
Sengni, snúast í höndum vorum. Sjálf gnægðin verður nú
eins hættuleg og skorturinn. Blint vonleysið grípur hugi vora.
Tortrygnin, sem því er samfara, grefur svo grundvöllinn
undan öllu eðlilegu og æskilegu samstarfi milli einstakling-
anna, stéttanna og þjóðfélaganna.
Þessi staðreynd, að viðskiftalífið með vissum millibilum
verði fyrir slíkum truflunum, án þess að sýnilegar ytri orsakir
séu fyrir hendi, hefur dregið athygli hagfræðinnar að sér, alt
ffá bernskuárum hennar. En fyrst eftir að hagfræðin tók að
skoða viðskiftalífið sem stöðugri breytingu eða sveiflum
undirorpna þróun, skildist henni að kreppurnar standa í líf-
rænu sambandi við þessa þróun, eða eru liðir í þeirri keðju.
^að nægir hér að geta þess, að það voru fyrst amerískir
kagfræðingar — og sjálfsagt ekki af tilviljun —, sem beindu
tessari skoðun braut um miðja síðustu öld. Hin klassiska
kagfræði, sem bygði á hinu eilífa samræmi kraftanna, sá eðli
k^eppunnar í skammvinnri truflun þess lögmáls. Það var
^althus — enskur guðfræðingur, sem fékst við hagfræðilegar
rannsóknir — sem fyrstur vakti athygli á því, að framþróun
v'ðskiftalífsins gengur ekki jöfnum höndum yfir allar stéttir
^óðfélagsins. Kemur það einkanlega í ljós í skiftingu tekn-
aana. Tekjur framleiðendanna, sérstaklega stóriðjunnar, vaxa
a veltutímunum mikið örar en laun verkamanna. Þessi stór-
S*'QÍ vöxtur framleiðsluteknanna gengur aðaílega til aukningar
^smleiðslunni. Hún vex því hraðar en kaup- eða neyzlugeta
alls þorra neytendanna. En það þýðir offramleiðslu eða trufl-
á jafnvæginu milli framleiðslu og neyzlu. Og í rauninni
Ser hagfræðin enn þann dag í dag dýpstu rætur kreppunnar
1 bessu ósamræmi. En þessi skýring nær ekki fyllilega til að
eVsa gátu kreppunnar. Framleiðslan mundi ekki geta orðið
aukin lengi á þeim grundvelli eingöngu. Til þess vaxa þó
ekki tekjur framleiðendanna nógu ört, (enda dregur smátt og
®mátt úr þe;m ag sama skapi og neyzlugetan verður á eftir
ramleiðsluaukningunni). Þeir verða því að fá lánsfé hjá lán-
sl°fnunum, bönkunum. Til þess að geta skýrt eðli kreppunn-
fr verður maður því fyrst og fremst að virða fyrir sér pen-
'n9aviðskiftin, eða réttara sagt, fjárviðskiftin. En þýðing þeirra