Tímarit lögfræðinga - 01.10.2004, Page 45

rétti. Hugtakið er aðgreint frá skaðabótaábyrgð ríkis í landslögum aðildarríkj-
anna, en er greinilega tengt svipuðum hugtökum og notuð eru í landsrétti. Hug-
takið skaðabótaábyrgð ríkis virðist nú vera aðgreint frá hugtakinu ábyrgð ríkis
í þjóðarétti.
I þessari grein verður stuttlega farið yfir þróun reglunnar um skaðabóta-
ábyrgð ríkis í bandalagsrétti og EES-rétti og að lokum reynt að gera grein fyrir
þeirri þróun.
2. KOLA- OG STÁLBANDALAG EVRÓPU
Til þess að fá yfirlit yfir þróun reglunnar um skaðabótaábyrgð ríkis hjá
Evrópudómstólnum er nauðsynlegt að skoða stuttlega starfsemi Kola- og
stálbandalags Evrópu, sem á margan hátt var fyrirmynd Efnahagsbandalags
Evrópu er komið var á fót með Rómarsáttmálanum.
Með undirritun Parísarsamningsins um stofnun Kola- og stálbandalags
Evrópu (hér eftir KSE) árið 1951 settu samningsaðilar sér háleit markmið.
Markmiðið var að koma í veg fyrir frekari stríð í Vestur-Evrópu og leggja
grunninn að lokamarkmiðinu sem var stofnun Evrópubandalags. Sú leið var
valin að koma á fót sjálfstæðri stofnun sem hefði sameiginlega yfirstjóm á
meginorkugjöfunum og mikilvægustu grein þungaiðnaðar í Evrópu. Kol og stál
var nauðsynlegt fyrir hemaðarlega endurvopnun áður en kjamorkuvopn og
geimhemaður komu til sögunnar í kjölfar nýrrar tækni. Á þessum tíma var
efnahagur Vestur-Evrópu bundinn í uppbyggingu eftir stríð og einkenndist af
skömmtun og skorti á auðlindum sem krafðist víðtækrar skipulagningar á efna-
hagslífinu. Mikið traust var borið til þessarar nýju stjómsýslustofnunar og voru
skyldur hennar að sama skapi miklar. Þeir sem stóðu að gerð samningsins voru
án efa meðvitaðir um að verið væri að hefja áhættusama tilraun sem ætti sér
enga hliðstæðu, þar sem alþjóðlegri stofnun væri falið vald sem gæti sem slíkt
haft áhrif á löggjöf aðildarríkjanna og ef til vill pólitíska stefnumótun þeirra.
Mikilvægir þjóðarhagsmunir voru í húfi en einnig hagsmunir atvinnurekenda
og starfsmanna.
Til að vega upp á móti áhættunni sem fólst í þessari einstöku tilraun var
hlutverki og starfsemi bandalagsins lýst með ítarlegum hætti í samningnum þar
sem settar voru viðmiðunarreglur og takmörk á starfsemi þess. Einnig var
kveðið á um stofnun dómstóls „... til að tryggja að túlkun og beiting þessa
samnings ... sé lögum samkvæmt“.6 I samningnum voru settar fram nákvæmar
og ítarlegar reglur um endurskoðun dómsvalds og hömlur á starfsemi innan
bandalagsins, augljóslega í þeim tilgangi að hægt væri að hafa eftirlit með
starfseminni. Ef dómstóllinn kæmist að þeirri niðurstöðu að farið hefði verið út
fyrir takmörk eða valdsvið stofnana bandalagsins samkvæmt samningnum, gat
hann ógilt ákvarðanir eða tilmæli og kveðið á um greiðslu skaðabóta til þeirra
6 31. gr. KSE.
339