Tímarit lögfræðinga - 01.10.2004, Side 96

I framhaldinu tók Hæstiréttur fram að álit EFTA-dómstólsins væru ekki
bindandi fyrir íslenska dómstóla samkvæmt lögum nr. 21/1994, en heimildir
íslenskra dómstóla til að leita slíks álits væru til þess veittar að stuðla að
samkvæmni og einsleitni í skýringum á EES-samningnum og þar með sam-
ræmdri framkvæmd samningsins á öllu hinu Evrópska efnahagssvæði, en það
væri eitt af markmiðum samningsins eins og meðal annars kæmi fram í 4. mgr.
aðfararorða hans og nánar væri kveðið á um í 1. þætti 3. kafla hans. Hafi
Islendingar skuldbundið sig til að gera allar viðeigandi ráðstafanir til að stuðla
að þessum markmiðum, sbr. 3. gr. EES-samningsins. Af þessu leiði að íslensk-
um dómstólum beri að hafa hliðsjón af ráðgefandi áliti EFTA-dómstólsins við
skýringar á efni ákvæða EES-samningsins. Ekkert þyki hafa komið fram sem
leitt geti til þess að vikið verði frá framangreindu ráðgefandi áliti EFTA-dóm-
stólsins um efni ákvæða 11. gr. EES-samningsins. Yrði að telja að sýnt hafi
verið fram á það í málinu að umdeilt ákvæði 3. gr. verksamnings B og stefndu
byggingamefndar Borgarholtsskóla hafi brotið í bága við ákvæði EES-samn-
ingsins og því verið ólögmætt. I framhaldi af þessu var I, R og M sameiginlega
gert að greiða skaðabætur til Fagtúns ehf. vegna hinna ólögmætu ákvæða í
samræmi við almennar reglur íslensks skaðabótaréttar.22
Það er tvennt sem rétt er að nefna í sambandi við þetta mál. Hið fyrra er að
í þessu máli mótar Hæstiréttur og beitir í fyrsta skipti tiltekinni reglu um það
hver áhrif ákvarðanir EFTA-dómstólsins hafa á innlenda dómstóla, og íslenskir
dómstólar virðist hafa beitt þeirri reglu allar götur síðan. Meginreglan felur í
grófum dráttum það í sér að íslenskum dómstólum beri skylda til að hafa hlið-
sjón af áliti EFTA-dómstólsins þegar um túlkun á EES-samningnum er að ræða,
nema í réttlætanlegum undantekningartilfellum þótt ekki sé nánar vikið að því
í dóminum hver þau undantekningartilvik geti verið. Eins og síðar verður rakið
hafði Héraðsdómur Reykjavíkur áður beitt sömu reglu, í örlítið breyttri mynd,
í máli Samtaka verslunarinnar og FIS gegn íslenska ríkinu og Lyfja-
verðlagsnefnd.
Síðara atriðið sem rétt er að nefna í sambandi við þennan dóm er það að
þegar mál Fagtúns ehf. var flutt fyrir undirrétti hélt fyrirtækið því fram að
ákvæði verksamninganna brytu í bága við 11. gr. EES-samningsins. Sá mögu-
leiki að leita ráðgefandi álits hjá EFTA-dómstólnum virðist hins vegar ekki hafa
komið til álita hjá héraðsdómi, og varð niðurstaða hans sú að í umræddu máli
hefði ekki verið um brot að ræða. Það má því halda því fram með góðum rökum
að sú ákvörðun Hæstaréttar að leita eftir ráðgefandi áliti EFTA-dómstólsins hafi
haft verulega þýðingu fyrir endanlega efnisniðurstöðu málsins.
22 í sératkvæði eins hæstaréttardómara kemur fram að í álitsgerð EFTA-dómstólsins 12. maí 1999
sé það rökstutt með sannfærandi hætti að ákvæði 3. gr. verksamnings B og byggingamefndarinnar
hafi í raun farið í bága við 11. gr. EES-samningsins. Megi fallast á niðurstöður álitsgerðarinnar eftir
efni hennar, eins og hún liggi fyrir, án þess að bollaleggja þurfi um hvort réttinum beri skylda til
þess eða ekki. Með þessari athugasemd og fleirum var þessi dómari samþykkur atkvæði annarra
dómenda.
390