Búnaðarrit - 01.01.1938, Blaðsíða 132
12(>
BÚNAÐARRIT
var samtímis uppi önnur hreyfing, sem átti rót sína að
rekja til smábændanna sjálfra. Það voru hin svo-
nefndu „nvbýlafélög“, en að þeim verður vikið síðar..
Eins og um getur hér að framan, voru aðalágreinings-
efnin um nýbýlabyggingarnar upphaflega, landstærðin,.
lánskjörin, og það fjármagn, sem þjóðin mætti sjá af
til þessa. Eftir því sem árin liðu þögnuðu þessar raddir,
en ný atriði gerðu vart við sig, og urðu mönnum deilu-
efni. Býlin höfðu stækkað, reynslan kenndi mönnuni
að svo skyldi vera, og löggjöfinni var hagað i samræmi
við það. Upphæðirnar, sem varið var til bygginganna,
hækkuðu einnig samkvæmt lögum. Hér við bættist svo,
að aðgangurinn til lánsfjár var svo greiður orðinn, að
ekkert fyrirtæki átti léttara ineð að fá lán en einmitt
þeir, sem nýbýli vildu reisa. Að aðgangur að lánsfé
var svo léttur, leiddi auðvitað til þess að mikið var
tekið að láni, enda máttu lánskjörin teljast góð. Með
háar fjárfúlgur milli handanna ógnaði mönnum því
ekki að kaupa, jafnvel þó kaupverðið væri dálítið
hærra en venja var til.
Það verður að játa, að mikið var hæl't i því at-
riði, sem nú var sterkast ádeiluefni gagnvart smá-
býlunum og byggingu nýbýla, sem sé: Að verulegur
hluti af fé því, sem ríkið lagði af mörkum, lenti í vös-
um jarðeigenda þeirra, sem okruðu á landi því er þeir
seldu til nýbýlanna. Eftirspurnin eftir landi var nóg,
og eins og venja er til, hélst vaxandi eftirspurn og
hækkandi verðlag í hendur. Um það iná auðvitað deila
enn í dag, hve mikið af framlagi ríkisins beinlínis hafi
farið þá leið sem haldið var fram. Allt verðlag fór
hækkandi, og náði hámarki á stríðsárunum, en á þeim
árum var mjög lítið byggt, fyrst og fremst af því, að
landið var ol' dýrt, og svo var svo dýrt að byggja, að
fé það sem samkvæmt lögum var hægt að fá til hvers
hýlis, hrökk of skammt.
í tilefni af því, að til voru dæmi þess, að menn sem