Búnaðarrit - 01.01.1938, Blaðsíða 141
BÚNAÐARRIT
133
er svaraði 35 þúsund kr. minnst, og mátti lánið nema
jafnhárri upphæð. Rentan var ákveðan 3%.
Félög þessi voru þá þegar til orðin. hafði það
fyrsta verið stofnað 1904. Höfðu þau verið stofnuð
með það tvennt fyrir augum að styðja nýbýlahreyf-
inguna með fclagslegum samtökum, og vera jafn-
framt á verði gegn því, að býlin yrðu óhæfilega
dýr, einlcum að því er landverð snerti. Með þvi að kaupa
stórar landspildur í einu, og byggja mörg býli samtím-
is, fékkst landið mun ódýrara en ef einstaklingarnir
keyptu sinn skikann hver; og bygging fleiri býla í einu,
gerði það að verkum, að byggingarkostnaður varð mik-
ið lægri en annars.
Félög þessi tóku til óspiltra málanna eftir að þeim
var opnuð leið til lána úr nefndri átt, og nokkur þeirra
keyptu stór býli sem síðan voru brytjuð niður í smá-
jarðir, jarðir, sem margar hverjar hafa staðið, og standa
enn, sem íyrirmynd allra þeirra sinábýla, sem reist
hafa verið, og þau hafa einmitt þá stærð, sem menn
nú eftir 40 ára reynslu eru á eitt sáttir um, að sé sú
heppilegasta sem fundin verður við ríkjandi skilyrði,
bæði frá einstaklingsins og þjóðfélagsins sjónarmiði
skoðað.
Aðeins eitt dæmi skal tekið til þes sað sýna hvern-
ig félög þessi höguðu verkum, og hverju þau hafa
áorkað til gagns fyrir land og þjóð. Gamalt óðalssetur
eitt, að nafni „Store Restrup“ lá uppi við Limafjörð-
inn á Jótlandi, skanimt frá Álaborg. Dag einn í sept-
ember 1912, bar þar að garði 7 hændur, sem vildu fá að
tala við óðalsbóndann. „Herrann er að horða,-“ svar-
aði þjónninn sem þeir fyrirhittu. Bændurnir gengu því
út á akrana til þess að skoða þá, komu að því búnu til
baka, og óskuðu í annað sinn að ná tali af höldanum.
„Hann sefur, og bannað er að vekja hann,“ svaraði
þjónninn. En bændnrnir hurfu eigi á brott fyrr en þeir
höfðu náð tali af honum, og lokið erindi sínu.