Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Page 28

28
milli siðferðilegra og sálrænna námsmarkmiða, hvað þá að þeir hafi haft hliðsjón af
kenningu aristótelesar um hinn gullna meðalveg, en niðurstaðan er engu að síður sú
að námskrárnar eru að þessu leyti í prýðilegu „aristótelísku“ jafnvægi og talsmenn
jafnt skapgerðarmótunar sem félagsþroska- og tilfinninganáms í herbúðum beina-
berrar lífsleikni mega vel við una.
Ef marka má formála og inngang Erlu, Jóhanns Inga og Sæmundar er skilningur
þeirra sá að lífsleikni sé grein sem sækir styrk til ólíkra fræðasviða, ekki síst siðfræði
og sálfræði, og að mannræktarhugsjón hennar tengist mörgum öðrum fögum sem
kennd eru nú þegar, meðal annars samfélagsgreinum, kristnum fræðum og siðfræði
(L, bls. 5 og 8). í reynd álíta þau þó (eins og þau kannast við á bls. 5) að þarna eigi fé-
lags- og tilfinningamiðað nám að vera í öndvegi. Helstu fræðilegar stoðir þeirra eru
þannig Gardner og Goleman, ekki síst hinn síðarnefndi enda – segja þau – má heita
„að lífsleikni eins og hún er skilgreind hér taki hvað mest mið af þeim kenningum
[þ.e. Golemans]“ (L, bls. 10). Fylgispektin við þá Gardner og Goleman jaðrar stundum
við trúarbrögð, eins og þegar lagt er til að litlum börnum sé kennd utanbókar vísa um
að „á átta vegu lærum ég og þú“ (L, bls. 29). Höfundar vitna einnig með velþóknun í
Maurice Elias, einn frægasta talsmann félagsþroska- og tilfinninganáms sem byggt er
á hugmynd Golemans um tilfinningagreind (L, bls. 41). Nær öll rit sem vitnað er til í
heimildaskrá eru einnig á þessari sömu línu (L, bls. 152–155).
Áður en lengra er haldið skal tekið fram að þessari ritgerð er ekki ætlað að for-
dæma bók Erlu, Jóhanns Inga og Sæmundar sem óalandi og óferjandi. Þvert á móti
tel ég hana hafa ýmsa kosti. Hún er prýðisgóð handbók um þá tegund beinaberrar
lífsleikni sem þau aðhyllast. Hún er og að mestu laus við þann mærðarfulla vindbelg-
ing sem á köflum einkennir verk Golemans (1995, 1997, 2002), enda skrifuð sem hand-
bók fyrir kennara og foreldra en ekki sem sjálfshjálparrit í amerískum anda. Það sem
meira er: Höfundar steyta ekki fæti við öllum þeim fræðilegu steinum sem Goleman
verður hrösult á, eins og ég nefni í næsta hluta. Ég mæli sérstaklega með umfjöllun-
inni um þýðingu tilfinningalæsis og þess að læra að tjá eigin tilfinningar (L, bls. 55–56
og 66–68). Bókin er einnig afar vel skrifuð, skýr og ítarleg; raunar mun ítarlegri en sú
sambærileg bandarísk handbók sem mest hefur verið notuð sem biblía félagsþroska-
og tilfinninganáms, en sú einkennist af hvimleiðum stikkorðastíl (Elias o.fl., 1997).
Sumum mun þykja sem handbókin sé nokkuð gagnskotin af sjálfsögðum hlutum en
staðreyndin er sú að um fátt er eins erfitt að tala á upplýsandi og sannfærandi hátt og
sjálfsagða hluti, og það tekst Erlu, Jóhanni Inga og Sæmundi vel. Umkvörtunarefni
mitt er eingöngu fræðilegt og ég vona að höfundum sé ekki gerður ógreiði heldur
virðingarmark með því að orða það hér: Bókin er, að mínum dómi, um of – eins og
skáldið kvað – „af flokksdrætti höll“. í henni er ekki það jafnvægi milli siðferðilegra
og sálrænna þátta sem fram gengur af námskránum íslensku. Og þótt vissulega megi
til sanns vegar færa að jafnt félagsþroska- og tilfinninganám sem dygðakennsla leggi
á endanum sitt af mörkum til farsældar ungdómsins þá nálgast þau viðfangsefnið frá
talsvert ólíkum sjónarhornum. Ég hefði kosið að sjá báðum sjónarhornum gert jafn-
hátt undir höfði, ekki síst þar sem höfundar vitna sjálfir í lokin í samþættarann mikla
og forföður beggja, aristóteles (L, 121).
Eitt dæmið um ójafnvægið í L er að þar kemur hvergi fram hve umdeild hugmyndin
L Í FS LE IKn I oG T I L F InnInGAGRE InD