Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Page 32

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Page 32
32 hafna hinu þrönga, árangursmiðaða peningasjónarmiði og innlima siðferðileg gildi (þ.e. að gefa af sér, hafa hugsjónir og trú, auðsýna vináttu, ást, blíðu og traust) í velfarn- aðarmarkmiðið (L, bls. 70–73 og 100). Ella risi tilfinningagreindin enda illa undir nafni sem lífsleiknimarkmið samkvæmt íslensku námskránum. c) Einkennandi hug­sunarhát­t­ur. Hjá aristótelesi einkennir tiltekinn hugsunarháttur tiltekin mannlífssvið. Siðvit eða siðferðileg dómgreind (frone­sis) einkennir svið sið- legrar breytni. Frone­sis er „ástand sem lýtur sönnum rökum og varðar athöfn sem tengist mannlegum gæðum og meinum“ (1995, II, bls. 71, þar þýtt sem „hyggindi“ [1140b4–6]). Frone­sis er þannig vitræn dygð sem þjónar hinum siðrænu dygðum. Þær síðarnefndu gera fólki kleift að „miða á rétta markið“; sú fyrrnefnda ber skynbragð á markmiðið og kennir fólki að „nota réttu aðferðina“ (1995, II, bls. 90 [1144a7–10]). Þessi vitræna dygð hjálpar okkur þannig að veita siðrænu dygðunum réttan farveg: fyrst að finna farveginn og svo að rata hann. Engin dygð er framkvæmanleg án siðvits, ekkert siðvit hugsanlegt án dygða. Það er hins vegar til annar hugsunarháttur sem siðvitið nýtir sér en er líka mögulegur án siðvits: klókindi. Klókindin hjálpa okkur að finna leiðir að settu markmiði: „Ef takmarkið er göfugt eru klókindi losverð. Ef takmarkið er slæmt eru klókindi slægð.“ Því geta jafnt hinir siðvitru sem hinir siðlausu verið klókir (1995, II, bls. 91–92 [1144a21–37]). Þar sem Goleman teflir ekki siðferðilegum gæðum fram sem nauðsynlegum þætti tilfinningagreindar, heldur þrástagast á veraldlegum árangri og efnislegum gæðum, verður að álíta að hugsunarhátturinn sem einkennir tilfinningagreind sé fremur af ætt klókinda en siðvits. Höfundar L taka ekki skýra afstöðu til þessa máls. En vegna fyrrnefndra ummæla sinna um eðli velfarnaðar og jákvæðrar skírskotunar til kenningar aristótelesar um dómgreindina (L, bls. 121) verður að ætla og vona að þeir séu hér fremur á bandi aristótelesar en Golemans. d) Mæl­ikvarði á árang­ur. Hvernig vitum við almennt hvenær fólk hefur öðlast til- finningagreind eða – í okkar tilviki – hvort nemendur hafa náð tilskildum árangri í félagsþroska- og tilfinninganámi byggðu í kringum hugsjónina um tilfinningagreind? Sem fyrr segir er þekktasta mælitækið til að ganga úr skugga um það sjálfsmatstæki þar sem fólk er spurt um eigið álit á eða ánægju með færni sína á tilteknum sviðum er tengjast tilfinningum. aðferðafræðilegir annmarkar sjálfsmatstækja eru alþekktir og þarf ekki að fjölyrða um að sinni. Það sem vekur meiri hroll hér er að huglæg ánægju- kennd skuli ein látin skera úr um hvort fólk hefur öðlast tilfinningalega greind eða þroska. Hugmyndin sem að baki býr virðist í senn sú að tilfinningagreind framkalli ánægju (sjá Matthews o.fl., 2002, bls. 223) og að vellíðan „smyrji tilfinningahjólin“ (Goleman, 2002, bls. 14). Þetta minnir á mestu öfgar mannúðarsálfræðinnar frá 6.–7. áratug 20. aldar: Ef manni finnst það gott þá er það í lagi. Einstaklingurinn og hug- þokki hans verður mælikvarði alls, rétt eins og hjá sófistunum í aþenu forðum. Hjá aristótelesi fullkomnar ánægja að vísu farsældina að lokum, rétt eins og æsku- fegurð æskublóma (1995, II, bls. 239 [1174b32–35]). En að öðru leyti skiptir huglæg ánægjukennd engu máli við mat á því hvort tilfinningadygð hafi verið þroskuð. Það sem öllu varðar er hvort tilfinningahneigð viðkomandi er siðferðilega rétt, það er hvort hann finnur til réttrar tilfinningar, við réttar aðstæður, gagnvart réttu fólki og af L Í FS LE IKn I oG T I L F InnInGAGRE InD
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.