Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 32

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 32
32 hafna hinu þrönga, árangursmiðaða peningasjónarmiði og innlima siðferðileg gildi (þ.e. að gefa af sér, hafa hugsjónir og trú, auðsýna vináttu, ást, blíðu og traust) í velfarn- aðarmarkmiðið (L, bls. 70–73 og 100). Ella risi tilfinningagreindin enda illa undir nafni sem lífsleiknimarkmið samkvæmt íslensku námskránum. c) Einkennandi hug­sunarhát­t­ur. Hjá aristótelesi einkennir tiltekinn hugsunarháttur tiltekin mannlífssvið. Siðvit eða siðferðileg dómgreind (frone­sis) einkennir svið sið- legrar breytni. Frone­sis er „ástand sem lýtur sönnum rökum og varðar athöfn sem tengist mannlegum gæðum og meinum“ (1995, II, bls. 71, þar þýtt sem „hyggindi“ [1140b4–6]). Frone­sis er þannig vitræn dygð sem þjónar hinum siðrænu dygðum. Þær síðarnefndu gera fólki kleift að „miða á rétta markið“; sú fyrrnefnda ber skynbragð á markmiðið og kennir fólki að „nota réttu aðferðina“ (1995, II, bls. 90 [1144a7–10]). Þessi vitræna dygð hjálpar okkur þannig að veita siðrænu dygðunum réttan farveg: fyrst að finna farveginn og svo að rata hann. Engin dygð er framkvæmanleg án siðvits, ekkert siðvit hugsanlegt án dygða. Það er hins vegar til annar hugsunarháttur sem siðvitið nýtir sér en er líka mögulegur án siðvits: klókindi. Klókindin hjálpa okkur að finna leiðir að settu markmiði: „Ef takmarkið er göfugt eru klókindi losverð. Ef takmarkið er slæmt eru klókindi slægð.“ Því geta jafnt hinir siðvitru sem hinir siðlausu verið klókir (1995, II, bls. 91–92 [1144a21–37]). Þar sem Goleman teflir ekki siðferðilegum gæðum fram sem nauðsynlegum þætti tilfinningagreindar, heldur þrástagast á veraldlegum árangri og efnislegum gæðum, verður að álíta að hugsunarhátturinn sem einkennir tilfinningagreind sé fremur af ætt klókinda en siðvits. Höfundar L taka ekki skýra afstöðu til þessa máls. En vegna fyrrnefndra ummæla sinna um eðli velfarnaðar og jákvæðrar skírskotunar til kenningar aristótelesar um dómgreindina (L, bls. 121) verður að ætla og vona að þeir séu hér fremur á bandi aristótelesar en Golemans. d) Mæl­ikvarði á árang­ur. Hvernig vitum við almennt hvenær fólk hefur öðlast til- finningagreind eða – í okkar tilviki – hvort nemendur hafa náð tilskildum árangri í félagsþroska- og tilfinninganámi byggðu í kringum hugsjónina um tilfinningagreind? Sem fyrr segir er þekktasta mælitækið til að ganga úr skugga um það sjálfsmatstæki þar sem fólk er spurt um eigið álit á eða ánægju með færni sína á tilteknum sviðum er tengjast tilfinningum. aðferðafræðilegir annmarkar sjálfsmatstækja eru alþekktir og þarf ekki að fjölyrða um að sinni. Það sem vekur meiri hroll hér er að huglæg ánægju- kennd skuli ein látin skera úr um hvort fólk hefur öðlast tilfinningalega greind eða þroska. Hugmyndin sem að baki býr virðist í senn sú að tilfinningagreind framkalli ánægju (sjá Matthews o.fl., 2002, bls. 223) og að vellíðan „smyrji tilfinningahjólin“ (Goleman, 2002, bls. 14). Þetta minnir á mestu öfgar mannúðarsálfræðinnar frá 6.–7. áratug 20. aldar: Ef manni finnst það gott þá er það í lagi. Einstaklingurinn og hug- þokki hans verður mælikvarði alls, rétt eins og hjá sófistunum í aþenu forðum. Hjá aristótelesi fullkomnar ánægja að vísu farsældina að lokum, rétt eins og æsku- fegurð æskublóma (1995, II, bls. 239 [1174b32–35]). En að öðru leyti skiptir huglæg ánægjukennd engu máli við mat á því hvort tilfinningadygð hafi verið þroskuð. Það sem öllu varðar er hvort tilfinningahneigð viðkomandi er siðferðilega rétt, það er hvort hann finnur til réttrar tilfinningar, við réttar aðstæður, gagnvart réttu fólki og af L Í FS LE IKn I oG T I L F InnInGAGRE InD
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.