Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 87

87
uppistöðuna í rannsókninni. Frásagnarsjálf hefur rutt sér til rúms sem rannsóknar-
fyrirbæri í mörgum fræðigreinum og lengi verið þekkt í myndlist. Hugtakið frásagn-
araðferð tengist því að koma skipulagi á reynslu/upplifanir og bæta við kunnáttu og
skilning; að koma skipulagi á daglegt líf í frásögn. Myndsköpun er ein leið til þess, þ.e.
að myndskreyta eigin lífsreynslu og hugsanir.

Fr­ás­ag­nar­aðfer­ð
Hugtakið frásögn (e. narrative) vísar til mikilvægis hverskonar frásagnar: í söng, leik,
skáldskap eða sjónlistum. Bruner (1990) sýndi fram á að það væri manneskjunni eðli-
legt að skipuleggja og setja fram upplifanir sínar og reynslu í frásagnarformi. List-
greinar frásagnarformsins (söngur, leiklist, skáldskapur eða sjónlistir) hafa engu að
síður gegnt jaðarhlutverki í skólakerfi v­esturlanda þótt maðurinn hafi byggt merki-
legar byggingar til að hýsa og koma á framfæri menningararfi okkar í formi safna, tón-
listarhúsa og leikhúsa. Stór hluti menningararfleifðar okkar og trúarbragða byggist
á frásagnarformi (Bruner, 1996; Eisner, 1997). Sögur móta umgjörð um reynslu fólks
og frásögn getur varpað ljósi á líf þess, bæði fyrir það sjálft og aðra. Líkt og Rantala
(1997) segir: „við lifum lífinu sem í sögu“ (bls. 221). Þetta styður það sem Bruner (1996)
heldur fram um mikilvægi þess að búa yfir frásagnarfærni og frásagnarskilningi til
þess að eiga auðveldara með að koma skipulagi á líf okkar og til þess að finna okkur
stað í þeirri veröld sem við hrærumst í.
Fr­ás­ag­nar­s­jálf
Hugtakið frásagnarsjálf eins og það er notað hér lýsir því endalausa ferli að skapa
eigin lífssögu. Með því að segja sögur af eigin myndverkum opnast ungmennum
ótal túlkunarmöguleikar sem endurspegla sýn þeirra á lífið og veröldina kringum
þau. Ricoueur (1988) segir að við séum alltaf að endurskapa lífssöguna og það gerist í
gegnum allar sögurnar sem manneskjan segir af sjálfri sér, sannar og tilbúnar. Því má
spyrja hvaða áhrif túlkun nemandans hefur á eigið verk, hvernig breytist það, hvað á
sér stað? Teikning þar sem nemandi hefur sett fram eigin sýn á veröldina getur opnað
leið til frásagnarsjálfs. Kati Rantala segir: „að skapa myndverk og lýsa því er áhrifarík
leið til þess að viðhalda samfelldri lífssögu sem er þó í stöðugri endurskoðun“ (1997,
bls. 236). Myndsköpun má líkja við leikvöll ímyndunaraflsins, þar sem sköpuð er ný
tilvera í núinu eða ný sýn á framtíðina.
Þetta leiðir hugann að því hvernig ungmenni geta skapað frásagnarsjálf gegnum
sögurnar sem þau segja af eigin sköpunarverkum. Nemendur geta gert upplifanir sín-
ar áþreifanlegar með því að nota tungumál myndlistarinnar. í myndum sínum geta
þeir sett fram hugsanir sínar, skynjanir og tilfinningar tengdar raunverulegri reynslu
og þannig verða þær tiltækar til frekari uppgötvana og skýringa. Það að gera reynslu
áþreifanlega eða sýnilega gerir tilkall til frekari ígrundunar. í sköpunarferlinu geta
myndverk þróast sem frásögn; sagt sjónræna sögu og gert hið ósýnilega aðgengilegra.
En það er jafnframt í munnlegri frásögn nemenda sem frásagnarsjálf verður til. Fornäs
(1995) telur að skilningur á táknum felist í að greina inntak þeirra með því að túlka
RÓSA K R I S T Í n J ú L Í US D ÓT T I R