Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 61

andvari
GYLFI Þ. GÍSLASON
59
Óhætt er að segja, að með þessu mikilvæga átaki hafi tónlistarmenntun
hérlendis verið færð í fremstu röð meðal þjóða og hún um leið gerð
aðgengileg fyrir alla. Enn sem fyrr var Gylfi trúr þeirri lífsskoðun
sinni, að gjafir Skaparans ættu ekki að vera fyrir fáa útvalda, háðar
efnahag og búsetu, heldur fyrir öll börn hans. En jafnframt grunnstarf-
inu þurfti að hlú að þeim viðkvæma gróðri, sem þegar hafði skotið
rótum í jurtagarði hans. Þar var Sinfóníuhljómsveit Islands einna fremst
í flokki, stofnuð árið 1950, sem vart hafði meir en slitið barnsskónum
þegar Gylfi tók við forræði menntamála árið 1956. Hún þurfti því á
miklum stuðningi að halda, meðan hún var að komast á legg, og í því
efni var hann ómetanlegur bakhjarl.
Ekki er ýkja langt um liðið frá því að flestallt ungt fólk á íslandi, er þráði
að komast til mennta, varð að láta sér draumana eina nægja. Það hafði
verið svo alla tíð. Og þótt skyldunám fyrir öll börn væri löngu komið
til sögunnar um miðja öldina, höfðu þau misjafnlega mikla möguleika
á að stunda framhaldsnám að því loknu, þótt hugurinn stæði til þess. Á
Islandi bjó og býr sannarlega stéttskipt þjóð. Tvennt skar ef til vill sér-
staklega í augu. Börn frá fátækum heimilum höfðu langtum minni tök
á því að stunda framhaldsnám en hin, sem voru af efnuðum komin, og
eins hitt, að efnalitlar stúlkur áttu sérstaklega erfitt uppdráttar þegar að
hugsanlegu framhaldsnámi kom. Auðvitað hefur margt fleira komið til,
en efnaskortur í fjölskyldunum og pólitísk afstaða löggjafans áratugum
saman hlýtur að hafa valdið miklu um, að ungt fólk í þessum hópum
lét velflest staðar numið þegar skyldunámi lauk. Þetta var ekki aðeins
hróplegt ranglæti, heldur stóð það líka þjóðinni fyrir þrifum á marga
hind. Smáþjóð þarf á öllu sínu að halda. Góð almenn menntun er henni
styrkur, hún eflir atvinnulífið og færir henni lífshamingju. Þær dyr var
löngu tímabært að opna öllu ungu fólki.
Lögin um Lánasjóð íslenzkra námsmanna (LIN), er Gylfi beitti sér
Lyrir og voru sett árið 1961, áttu stóran þátt í gerbreytingu í þessum
efnum. í sögu sjóðsins er hann kallaður „faðir LÍN“, en sjálfur segir
hann að ráðherrarnir Ólafur Thors og Gunnar Thoroddsen hafi ein-
dregið stutt þessa lagasetningu, að öðrum ótöldum.68 Þar kemur einnig
fram, að stofnun sjóðsins hafi leitt til þess, að námslán hækkuðu um
nær helming, lánstíminn lengdist úr 10 árum í 15 ár og öryggi í lána-
málunum jókst.69 Söguritarinn, Friðrik G. Olgeirsson, lætur ekki þar
við sitja, heldur segir einnig: