Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 159

ANDVARI
HAMLET ÍSLENSKRAR LEIKLISTAR?
157
Samskipti Lárusar við aðra leikara voru ekki ætíð auðveld. Hann náði ugg-
laust góðu sambandi við suma nemendur sína og meðleikendur, en á ýmsu gat
þó gengið í skiptum hans við þá. A blaðsíðu 304 í Lárusarsögu er birt mynd
sem mér finnst á einhvern hátt geta verið mjög táknræn fyrir stöðu Lárusar.
Hún er frá 1957 og sýnir hann í hópi annarra leikenda sem eru um þær mundir
að æfa Kirsuberjagarð Tsjekhovs. Hún ber með sér að vera tekin í æfingahléi,
trúlega snemma á æfingatíma: fólk er í sínum eigin fötum. Þau Indriði Waage
og Arndís Björnsdóttir eru sitjandi á einhvers konar sviðspalli, harla glaðbeitt
að sjá; Indriði er með göngustaf sem gæti hafa verið hluti af gervi hans; við
fótskör þeirra sitja tvær yngri leikkonur, Guðrún Asmundsdóttir og Guðbjörg
Þorbjarnardóttir. Sú síðarnefnda nýtur sýnilegs áhuga Indriða. Er ekki eitt-
hvað pínulítið mefistófelískt við hann þar sem hann virðir ungu konuna fyrir
sér, eilítið sposkur á svip? Að baki þeim sitja þeir Valur Gíslason, Baldvin
Halldórsson og Ævar R. Kvaran, en hópurinn hverfist utan um Arndísi og
Indriða sem mynda þungamiðju hans. Utan við þessa þyrpingu og eilítið til
hliðar stendur Lárus og horfir beint í auga myndavélarinnar, föstu augnaráði
en óneitanlega nokkuð dapurlegu. Það er eins og hann sé á einhvern hátt utan
við hópinn, hluti af honum - og þó ekki.
Undir lok bókarinnar fjallar Þorvaldur um þá spurningu hvers konar leik-
ari Lárus Pálsson hafi verið og skrifar: „Við eina manngerð lagði hann rækt
umfram aðrar, naut þess að kveikja í henni líf og valdist oft í slík hlutverk ef
hann færði sér þau ekki sjálfur - og það gerði hann oft á ferli sínum. Þetta
var maðurinn sem ekki veldur örlögum sínum, leiksoppur aðstæðna og eigin
bresta, sá sem stendur á jaðrinum í einum eða öðrum skilningi. Upphaf þessa
var Pierre í Ósigrinum, þar var tónninn sleginn, en fjöldi hlutverka vísar í
sömu átt: Hektor, Pétur Gautur, Hamlet, séra Helgi í Uppstigningu, Georg í
Músum og mönnum, Bérenger í Nashyrningunum og svo má áfram telja. Af
tragikómískum hlutverkum er Jón Grindvicensis dæmigerður slíkur, einnig
Karl konungur í Heilagri Jóhönnu, Argan í ímyndunarveiki Moliéres og Jeppi
Holbergs. Sá sem stendur utan hópsins, horfir á lífið álengdar, oftar en ekki
skotspónn annarra - öll þessi hlutverk fela þetta hlutskipti í sér og þau urðu
helsta íþrótt hans og aðalsmerki.“81 Hann vitnar einnig í merkilegt viðtal sem
Steinar J. Lúðvíksson tók við Lárus og birtist í Morgunblaöinu árið 1967, þar
sem Lárus taldi þau hlutverk henta sér best sem sameinuðu harm og skop.
»Það er líkast mannlífinu“, sagði hann, „íbland brosa og tára “82
Þessum þræði, sem Lárus sjálfur gefur hér upp, hefði Þorvaldur getað fylgt
betur eftir. Þegar leikferill Lárusar er skoðaður í heild verður ekki hjá því
komist að álykta, að kómísk hlutverk eða tragikómísk hafi verið sterkasta
hlið hans. í þeim fann hann augljóslega eitthvað sem hljómaði vel við upplag
hans og lífsafstöðu. í Danmörku hafði hann kynnst gamalgróinni kómískri
leikhefð og orðið handgenginn henni. í dómi, sem Agnar Bogason skrifaði