Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 62

60
SIGURÐUR E. GUÐMUNDSSON
ANDVARI
(E)f lán úr sjóðnum árið 1966 eru borin saman við lán til nemenda tíu árum
fyrr kemur í ljós að þau höfðu tífaldast ... Ef tölurnar eru umreiknaðar ...
höfðu námslán fimmfaldast. Á sama tíma hafði námsfólki fjölgað mikið og á
hvern einstakan námsmann hafði aðstoðin rúmlega þrefaldast.70
Það virðist í rauninni mega segja, að frá því lögin voru sett árið 1961
hafi þau leyst mikinn fjölda ungmenna úr viðjum fátæktar og lágmarks-
menntunar og gert þeim kleift að njóta gáfna sinna og hæfileika og
menntast að vild í eigin þágu og þjóðarinnar. Þau stuðluðu að byltingu
í menntamálum landsmanna og Lánasjóðurinn varð í reynd ein mikil-
vægasta jafnréttisstofnun þjóðarinnar.
Endurnýjun og nýskipan í menningarmálum
Þótt efnahagslegar aðstæður væru ekki sem hagstæðastar á vinstri-
stjórnarárunum 1956-1958 urðu þær ekki til þess að koma x veg fyrir
að Gylfi fengi nokkrum brennandi hugsjónamálum sínum framgengt.
Vorið 1957 voru sama daginn (5. júní) samþykkt tvenn lög í þinginu,
sem hann flutti frumvörp um. Þar var annars vegar um að ræða lög
um Menningarsjóð og Menntamálaráð (nr. 50) og hins vegar lög um
Vísindasjóð (nr. 51).
Fyrrnefndu lögin komu að stofni til í staðinn fyrir tvenn, næstum
30 ára gömul lög (frá apríl og maí 1928) um Menntamálaráð og
Menningarsjóð. Þau voru nú sameinuð í eina löggjöf, er skyldi hafa
það hlutverk „að styðja íslenzka menningu með því að efla listir og
vísindi.“ Menntamálaráð, skipað fimm mönnum, er kjörnir væru af
Alþingi á fjögurra ára fresti, skyldi hafa yfirstjórn Menningarsjóðs með
höndum. Því var ætlað að gegna mikilvægu hlutverki í stjórnkerfinu og
menningarlífinu, svo að nánast mátti líta á það sem yfirstjórn menning-
armála í landinu, næst ráðuneytinu sjálfu. í verkahring þess var meðal
annars að stjórna Bókaútgáfu Menningarsjóðs, hafa yfirumsjón með
Listasafni íslands og listaverkakaupum þess, listskreytingu opinberra
bygginga, styðja við bakið á íslenzkri kvikmyndagerð, tónlist og mynd-
list og þjóðlegum fræðum og athugunum á náttúru landsins. Einnig
veita námslán og námsstyrki námsmönnum í útlöndum. Loks skyldi
Menningarsjóður leggja hinum nýja Vísindasjóði til árlegt framlag.
Akvæðin um ráðstöfun á tekjum Menningarsjóðs voru í samræmi við
lögbundið styrkjakerfi Menntamálaráðs.