Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 107

Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 107
andvari SÁLFRÆÐI HANNESAR ÁRNASONAR PRESTASKÓLAKENNARA 105 Hann og Grundtvigsmenn af ýmsum toga höfnuðu röklegri biblíugagnrýni og skynsemishyggju sem leið trúarinnar.71 Framhyggjumenn (pósitífistar) réð- ust hins vegar að hughyggjunni sakir þess að þeir höfnuðu öllum andlegum óáþreifanlegum gildum og fyrirbærum. Með þróunarhyggju Spencers þyngd- ust lóð empirískra vísinda enn frekar, en frumspekileg rök þóttu æ léttvægari. Áhrif hughyggju dvínuðu því mjög á meginlandi Evrópu um miðja 19. öldina en jukust þó tímabundið fram yfir aldamótin 1900 í Englandi með hughyggju Bradleys (1846-1924). Ein ástæða þess var trúvörn,72 því hegelianisminn sem slíkur er alls ekki ósamrýmanlegur kristinni trú,73 þó svo að ákveðnar greinar hans, svo sem marxismi, séu í heitri andstöðu við öll trúarbrögð. En eftir alda- mótin 1900 er hughyggju Hegels víðast hvar hafnað. Þorsteinn Gylfason sem lærði og kenndi rökgreiningarheimspeki 20. aldar74 kallar hana „marklaust rugl“ og „hyldýpi heimsku og vanþekkingar“.75 Sálfræði Hannesar Líkt og áður hefur verið rakið þróaðist sálfræðin þannig að hún greindist úr heimspekinni yfir í sérstaka grein tilraunavísinda sem varð æ ótengdari heimspekilegum rökum, hvað þá þeim hinstu rökum lífsins sem guðfræðin veitir innsýn í. Meðan formgerðarhyggjan, sem fjallar um það hvernig hlutir eru, var við lýði mátti enn beita heimspekilegum og guðfræðilegum rökum og ályktunum. En er starfshyggjan, sem fjallar um það hvernig hlutir breytast, ýtti henni til hliðar um aldamótin 1900 með sálfræðingum eins og Haraldi Höffding (1843-1931) og William James (1842-1910) urðu skilin alger í huga rnargra. Til marks um það er yfirleitt sagt að James hafi „yfirgefið sálfræð- ina“ þegar hann snéri sér í meiri mæli að heimspeki. Þessi þróun á tengslum sálfræðinnar við aðrar fræðigreinar er ótrúlega hröð.76 Rofin frá guðfræði verða að mestu frá 1880-1900.77 Nútímasálfræði er eignuð Wundt árið 1879, en það er einmitt andlátsár Hannesar Árnasonar. Því er ekki hægt að telja Hannes sálfræðing í þeirri merkingu. Hann var, líkt og Sibbern, guðfræðingur og heimspekingur af meiði dönsku hughyggjunnar78 og studdist við rit Sibberns79 í fyrirlestrum sínum. Fyrirlestrar Hannesar eru þó fjarri því að vera hrein endursögn. Víða er vitnað með fyrirvara í Sibbern og annarra sjónarmiða getið. Þá er greinilegt hvað Hannes er hugfanginn af „hinum gömlu“ eða „fornmönnunum“, en þar á hann við klassísku grísku heimspekingana, Sókrates, Plató og Aristóteles °g er óspar á tilvitnanir í Rómverjann Cicero. Þessar tilvitnanir eru iðulega á grísku og latínu sem allir menntamenn kunnu á þessum tíma. „Hinir gömlu“ eru ekki bara kennimenn, heldur eiga þeir einnig að vera okkur fyrirmynd í daglegri breytni. Þá vísar Hannes óspart í yngri heimspekinga sem enn eru
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.