Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 91

andvari
SÖGUHETJAN JÖRGEN JURGENSEN
89
þó hygg ég að höfundar eins og Jökull Jakobsson, Oddur Björnsson, Guð-
mundur Steinsson, Birgir Sigurðsson og Arni Ibsen - og reyndar fleiri - eigi
þar fullt erindi engu síður en miðlungs skáldsagnahöfundar.
En í tilviki Jónasar helgast það trúlega af því, að það er erfiðara að fanga
skáldskap sviðsins inn í formúlur og merkimiða, ef hann er ekki bundinn hinu
talaða orði. Og leikir Jónasar eru fyrst og fremst sviðsverk, og á það ekki
síst við um þennan leik, Þið munið hann Jörund. Fleiri en einn gagnrýnandi
höfðu orð á því, þegar leikurinn var frumfluttur í Iðnó í ársbyrjun 1970, að
textinn væri ekki nægilega þykkur, en skaust þá yfir það, sem á milli línanna
situr og leikararnir þrátt fyrir allt náðu að fanga: þar sagðist oft meira en með
mælgi og málskrúði um pólitík og valdabaráttu, um eymd og verslunarhelsi,
um sjálfstæðisvilja og réttlætiskennd. Og umfram allt um mann sem sjálf-
kvæmt lætur stjórnast af hjarta sínu.
Jónas Árnason þýddi á sínum tíma leikritið Gísl eftir Brendan Behan og
sá írski húmor sem þar birtist var honum mjög að skapi. En jafnframt kann
honum að hafa lærst af Dario Fo, sem kynntur var íslendingum um svipað
leyti, að beittustu skotunum verður stundum beint með því að leysa hláturs-
taugarnar úr læðingi. Vel má orða það svo ef menn vilja endilega heimfæra
stíl hans einhvers staðar að, að úr þessum áttum komi honum innblástur.
Leikurinn gerist á enskri krá, þar sem írskt þjóðlagatríó endursegir í ljóðum
og lögum söguna af þessum einkennilega ævintýramanni sem sigldi vestur í
haf. Það vill þannig til að sá sem þetta ritar fylgdist með tilurð þessa verks.
Eg kom upp í Reykholt til Jónasar og hann sýndi mér kvæðin; þau voru fyrst
ort. Svo útbjó hann söguþráð og loks varð til þessi sögupersóna sem við erum
að skoða hér í dag, þessi trúður manngæskunnar. „Eitthvað verðum við að
gera til að bjarga þessari aumu þjóð. Og einhver verður að taka það á sig að
vernda hana, ha, ég, já kannski, ég geri það þá bara. Þeir innfæddu verða að fá
mjöl og korn.“ Söngleikur Jónasar er þannig ekki söguleikur í hefðbundnum
skilningi eins og tveir hinir fyrri, heldur leikræn dæmisaga og ekki mein-
ingarlausari fyrir það.
VII
I þessu greinarkorni er verið að fjalla um Jörund í skáldskap en mig langar
þó stuttlega að víkja að öðrum listum. Alþekkt er skopmyndin þar sem hann
or að dansa við hefðardömu hér og hárkolla hennar festist í ljósakrónunni
1 fógetahúsinu við Austurstræti sem brann í fyrra. Hefðardaman mun hafa
heitið frú Vanbrugh og skolaði með briggi Phelps hingað til íslands í leit að
astarævintýrum, að hyggju skálda minna. Myndin er eftir Jörund sjálfan.
hriyndunarafl Jörundar fékk nefnilega víðar listræna útrás en bara í ritstörf-
um. Hann þótti ágætlega drátthagur, og hafa varðveist önnur dæmi um það,