Andvari - 01.01.2009, Side 63

andvari
GYLFI t>. GÍSLASON
61
Þegar litið er til baka á allt þetta virðist eins og með lögunum hafi
verið tekin upp rakin miðstýring á menningarmálum í landinu. En þá
er rétt að gefa því gaum, að árið 1957 hafa lögin frá 1928 eflaust verið
orðin ófullnægjandi og úrelt, reynslan sennilega misjöfn, tvær litlar
einingar ekki taldar líklegar til stórræða og loks hefur ráðherrann bæði
viljað styrkja málaflokkinn verulega og ná betri tökum á honum. Hafi
því verið nauðsynlegt að styrkja stöðu hans með því að setja honum ný
lög.
Gylfi fékk sett lög um Vísindasjóð í júní 1957. Hlutverk hans var að
efla íslenzkar vísindarannsóknir með styrkveitingum til einstaklinga
og vísindastofnana, vegna tiltekinna rannsóknarverkefna, styrkja kandí-
data til vísindalegs sérnáms og þjálfunar og rannsóknarstofnanir til
kaupa á tækjum, ritum og rannsóknarefnum.
Sjóðurinn greindist í tvær deildir, raunvísindadeild og hugvísinda-
deild. Voru þeim settar deildarstjórnir til fjögurra ára, er veittu rann-
sóknastyrki á þeim sviðum, er lögin tóku til. Fyrrnefnda deildin skyldi
styrkja rannsóknir í náttúruvísindum, þar á meðal í eðlisfræði, efna-
fraeði, kjarnorkufræðum, stærðfræði, læknisfræði, líffræði, lífeðlisfræði,
jarðfræði, dýrafræði, grasafræði, búvísindum, fiskifræði, verkfræði og
tæknifræði. Hin síðarnefnda skyldi veita styrki á sviði sagnfræði, bók-
mennta, málvísinda, félagsfræði, lögfræði, hagfræði, heimspeki, guð-
fræði, sálfræði og uppeldisfræði.
Vísindasjóði var lagt til fjármagn úr Menningarsjóði, samkvæmt lög-
unum, en í upphafi viðreisnar var svo komið, að fjárhagur hans var harla
þröngur. Þeir Gylfi, Jóhannes Nordal og Jónas H. Haralz höfðu tekið
að sér að semja lagafrumvarpið um Seðlabankann og var þar kveðið á
tim að arð af stofnfé hans skyldi greiða í sérstakan sjóð, sem bankinn
skyldi varðveita. Kom þeim þremenningum saman um að leggja til í
frumvarpinu að hálfar tekjur sjóðsins skyldu renna í Vísindasjóð. Hlaut
sú tillaga góðar undirtektir og var frumvarpið samþykkt þannig 1961.
Arið 1965 taldi Gylfi nauðsynlegt að ríkisvaldið styrkti rannsóknir,
sem væru í þágu atvinnuveganna sérstaklega. Hefur hann sýnilega talið
þ^r með öllu ófullnægjandi og brýna nauðsyn bera til að ríkið efldi
sinn atbeina í því efni. Flutti hann frumvarp til laga í þá veru, er sam-
þykkt var í þinginu hinn 21. maí 1965. Samkvæmt þeim skyldi stofna
Rannsóknarráð ríkisins sem væri sjálfstæð ríkisstofnun. Það átti að
vmna að eflingu hagnýtra rannsókna í landinu, en einnig að eflingu
undirstöðurannsókna og vera ríkisstjórninni til ráðuneytis um rann-