Hugur - 01.01.2006, Side 164

Hugur - 01.01.2006, Side 164
IÓ2 Jacques Derrida hún tekur á sig eftir útkomu Hugmynda I, má glíma við. Ég verð að láta eft- irfarandi atriði duga. Hin djúpstæða eining tilurðarlýsingarinnar kvíslast - án þess þó að dreif- ast - í prjár áttir. A) Rökfræðilega leiðin. Ætlunarverk Husserls í Reynslu og dómum (Er- fahrung und Urtei/), Formlegri og forskilvitlegri rökfræði (Formale und trans- zendentale Logik) og öðrum skyldum textum er að rekja í sundur og „beita afturfærslu á“ efstu formgerðir vísindalegrar huggervingar [idéalisation] og gildi hlutlægrar nákvæmni, en ekki síður hvers kyns setlagamyndun umsagna á menningarlagi huglægra og afstæðra sanninda í lífheiminum (Lebenswelt). Tilgangurinn var að endurheimta og „endurvirkja“ uppsprettu fræðilegra og verklegra umsagna almennt á grunni for-menningarlegs lífs sem vera skyldi eins frumstætt og kostur er. B) Sjálfsfræðilega leiðin [la voie égologique]. Þessi leið býr í vissum skiln- ingi undir hinni fýrrnefndu. I fýrsta lagi vegna þess að fýrirbærafræðin hvorki getur lýst né á að lýsa öðru en tilbrigðunum í ætlandi frummyndar- sjálfsins (eidos ego) almennt.21 I öðru lagi vegna þess að sifjafræði rökfræð- innar hélt sig á sviði þess sem hugsað er (cogitata) og athafnir sjálfsins, rétt eins og eiginleg tilvist þess og líf eru einungis skoðaðar á grundvelli tákna og niðurstaðna sem varða merkingarkjarna (noema). Eins og segir í Kartes- ískum hugleiðingum (Cartesianische Meditationen) felst verkefnið í því að komast svo að segja niður fýrir andstæðu hugsunarinnar og þess sem hugsað er (cogito-cogitata) og ná tökum á tilurð sjálfs sjálfsins, sem er til út af fýrir sig og „er stöðugt að setja sjálft sigfram sem verandi ti/u ?2 Burtséð frá vandmeð- förnum spurningum um virkni og óvirkni rekur þessi tilurðarlýsing á sjálfinu sig á takmarkanir sem við hneigjumst til að telja óhagganlegar en Husserl telur vitaskuld aðeins tímabundnar. Þær stafa af því, segir hann, að fýrirbæra- fræðin er enn í burðarliðnum.23 Tilurðarlýsingin á sjálfinu knýr stöðugt á um 21 „Ur því að hið aleindarlega og áþreifanlega sjálf [das monadisch konkrete ego] inniheldur allt það virka vitundarlíf sem mögulegt er, kemur á daginn að vandinn um fyrirbærafrtcdilega útlistun pessa aleindarsjátfs (vandinn um samsetningu þess gagnvart sjálfii sér) verður að fela í se'r ölt vandamál tengd samsetningu yftrhöfuð. Þegar allt kemur til alls fellur fýrirbærafræði þessarar sjálfssamsetningar saman við fýrirbærafræðina í heild sinni“ (Husserl, Cartesianische Med- itationen, s. 102-103, §33). 22 „En nú verðum við að vekja athygli á stórri gloppu í greinargerð okkar. Það er alltaf auðsætt að sjálfið er til fýrir sjálfii sér, það er stöðugt að setja sjálft sigfram sem verandi til. Til þessa höfum við aðeins drepið á einni hlið þessarar sjálfssamsetningar, aðeins litið á hið streymandi cogito. Sjálfið nær ekki aðeins tökum á sjálfu sér sem streymandi lífi, heldur sem ég - ég sem upplifi hitt og þetta, eitt og sama ég sem lifir hitt og þetta cogito [als Ich, der ich dies undjenes erlehe, dies undjenes cogito als derselbe durchlebe]. Fram að þessu höfiim við fengist við ædandi tengsl vit- undar og viðfangs, cogito og cogitatum [...]“ (Husserl, Cartesianische Meditationen, s. 100, §31). 23 „Afar erfitt er að ná inn til hins hinsta algildis sem á við viðfangsefni eðlisformlegrar fýrirbæra- fræði og þar með einnig til hinnar endantegu tilurðar. Fyrirbærafræðingur á byrjunarreit geng- ur ósjálfrátt út frá sjálfiim sér. Forskilvidega séð er hann til staðar sem sjálf og þá raunar sem sjálf yfirhöfuð sem á sér þegar heim fýrir atbeina vitundarinnar, heim sem býr yfir þeirri veru- fræðilegu gerð sem við þekkjum öll, með náttúru, menningu (vísindum, listum, tækni o.s.frv.), með persónum [Persona/itáten] af æðra stigi (ríki, kirkju) o.s.frv. Fyrirbærafræðin er í fýrsm að- eins kyrrstceð, lýsingar hennar eru hliðstæðar náttúrusögulegum lýsingum sem beinast að ein- stökum gerðum og láta sér nægja að flokka þær í kerfi. Spurningar um almenna tilurð, eða um
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.