Hugur - 01.01.2006, Page 175

Að fiera út veginn
m
í Samrœðum Konfusíusar má finna mörg dæmi þess að lærisveinar Konfiís-
íusar spyrji hann um merkingu mikilvægra orða, til dæmis ren, sem oft er
þýtt sem „mannúð" eða „kærleikur" á vestrænum tungum. Svör Konfusíusar
við þessum spurningum virðast mörgum Vesturlandabúanum heldur óræð
og óupplýsandi og klóra þeir sér í höfðinu yfir því að hann skuli sjaldan svara
sömu spurningunni á sama hátt. En svarið er háð því hver ber fram spurn-
inguna sem og því samhengi sem hún er borin fram í. Hjá Konfusíusi og að
vissu marki allt fram á daginn í dag í Kína nútímans á tilurð merkingar (eða
túlkun) sér stað í samhengi heildarinnar við þann hluta sem leitast er við að
skilja og/eða í virkri gagnkvæmni samræðunnar. Því má svo bæta við að sam-
ræðuformið er algengt í sígildum kínverskum heimspekiritum og því má
segja að samræðan geti í vissum tilvikum átt sér samtímis stað innan ritsins
og utan þess, þ.e. á milli textans og lesandans.
Líkt og á Vesturlöndum er löng hefð fyrir því í Kína að semja ritskýring-
ar við sígild rit. En kínverskir ritskýrendur eru frábrugðnir vestrænum starfs-
bræðrum sínum í því að þeir hafa lagt litla sem enga áherslu á „upprunalega"
og „hina einu sönnu“ merkingu ritsins. Þess í stað halda þeir samræðunni
áfram í þeim túlkunarfræðilega skilningi að hugmyndirnar sem textinn tjáir
særir fram hugmyndir ritskýrandans sjálfs og veitir honum, þegar best lætur,
innblástur til að þróa þær frekar.21 Þessu hefur franski Kínafræðingurinn
Franfois Jullien lýst með þeim orðum að „ritskýringarnar felast ekki í ,túlk-
unarfræði1. Þær varpa ákveðnu ljósi á textann í stað þess að túlka hann“.22
Nýlegar rannsóknir á sögulegri vídd konfusisma styðja þetta viðhorf. Til að
mynda segir Chun-chieh Huang (Huang Junjie) eftirfarandi um ritskýring-
ar nýkonfusista á hinu sígilda konfúsíska riti Mensíusi: „I hinum langvarandi
og stöðugu samræðum sem [Zhu Xi] átti við lærisveina sína sést glögglega
að þeir litu aldrei á Mensíus sem hlutlægan texta sem ekkert átti skylt við per-
sónulegt líf þeirra sjálfra. Allir settu þeir fram mismunandi útfærslur á text-
anum með því að blanda eigin reynslu saman við hann.“23
skapa og gera sem mest úr nýjum kringumstæðum. Sjá t.d. John Berthrong, Conceming Creati-
vity. A Comparison of Chu Hsi, Whitehead, and Neville (Albany: State University of New York,
1995), s. 179. Einnig má benda á verk eftir Steve Coutinho sem fjalla gagngert um óræðni í
daóískri heimspeki, Zhuangzi andEarly Chinese Philosophy. Vagueness, Transformation and Para-
dox (Hampshire: Ashgate Publishers, 2004) og „The Abduction of Vagueness: Interpreting tlie
Laozi", Philosophy East and West 52:4 (2002).
21 Taívanski heimspekingurinn Fu Weixun (einnig Fu Wei-Hsun og Charles Wei-Hsun Fu)
mótaði afbrigði af túlkunarfræði sem hann nefndi „skapandi túlkunarfræði" og er tilraun til að
setja fram kerfisbundna aðferða/heði meðal annars á grundvelli hinnar sígildu kínversku nálg-
unar á veruleikann sem við lýsum hér og kennum við „kínverska túlkunarfræði". Stutta útlegg-
ingu á markmiðum og aðferðum þessarar „skapandi túlkunarfræði" má finna á eftirfarandi vef-
slóð: http://www.cliarleswei-hsunfufoundation.org/crherm.htm.
22 Franfois Jullien, Le détour et l'acc'es: stratégies du sens en Chine, en Gréce (París: Éditions Grasset
&. Fasquelle, 1995), s. 258.
23 Chun-chieh Huang, Mencian Hermeneutics. A History of Interpretations in China (New Bruns-
wick/London: Transaction Publishers, 2001), s. 258. Zhu Xi (1130-1200) var áhrifamesti
heimspekingur þeirrar stefnu sem kennd er við nýkonfúsisma og markaði endurvakningu - og
hér er freistandi að nota orðið „endurreisn" - konfúsískrar heimspeki á miðöldum. Það sem
einkum greinir hana frá sígildum konfúsisma er aukin áhersla hennar á heims- og verufræði
sem hún þurfti á að halda til að vera „samkeppnishæf1 gagnvart búddisma og daóisma með rík-