Hugur - 01.01.2006, Page 210

208
Ritdómar
þekkinguna" en geta „sagt okkur sitthvað
um víxlhrif kennda og látæðis"
(265-266), þ.e.a.s. um hvaða vitrænu
kenndir, þ.e. geðshræringar, teljist sið-
legar við ólíkar aðstæður. „Þótt skáld-
skapurinn geti ekki beinlínis verið sann-
ur þá töfrar hann sannleikann fram,
beinir sjónum okkar að því sem við höf-
um ávallt vitað og breytir því um lcið,
sviptir hulunni af hinni þöglu þekkingu
vorri“ (272). Vissulega er það nokkrum
vandkvæðum bundið að greina það sem
ekki verður tjáð með orðum og hugtakið
því nokkuð óljóst. Engu að síður er
áhugavert að lesa hvernig Stefán telur
það einnig geta skýrt hrakfarir margra
hagspáa: Ef verkþekking er þögul þekk-
ing og „þögul þekking er grundvöllur
efnahagslífsins þá kann það að vera
skýringin á því að efnahagsstarfsemi er
ekki auðmæld" (61).
Eg vona að þessi dæmi dugi til þess að
sýna að í Astarspekt megi finna fjöldann
allan af spennandi hugmyndum og
óvenjulegum tengslum milli þeirra. Bók-
in er firnavel skrifuð og höfundur rök-
fastur og kreddulaus í þankagangi sín-
um. Fyrir kemur að fullfljótt sé farið yfir
sögu í umfjöllun um mismunandi kenn-
ingar og á það ekki síst við um samræð-
una „Estetíkus". Einnig má deila um
hversu viðeigandi glettni höfundar og
tilvitnanir hans í ljóð eru. Það breytir þó
ekki því að Astarspekt Stefáns Snævarr er
kærkominn glaðningur í íslenska heim-
spekiflóru.
Egill Amarson
1 1 meintri hlutlægri túlkun sinni á kenningu
Michael Walzer um að siðferði sé afstætt eftir
samfélögum skrifar Stefán: „Eg ætla [...] aðeins
[að] benda á að hafi [Walzer] á réttu að standa
hafa Islendingar rétt til að ráða því hverjir mega
ganga í íslenska klúbbinn. Til dæmis geta þeir
meinað því fólki aðgang sem ekki nenni að læra
íslensku.“ Ég tel höfund hér lýsa hófsemdar-
stefnu sinni í innflytjendamálum. Hann bætir
þó við: „Ennfremur getum við hugsað okkur að
íslensk tunga hafi sérstaka félagslega merkingu í
íslensku samfélagi. Sé svo eru þeir sem helst vilja
hana feiga en vilja samt telja sig Islendinga, í
mótsögn við sjálfa sig. Þeim ber annað tveggja
að skipta um skoðun eða segja sig úr „klúbb-
num““ (100-101).
2 Eigi að vera hægt að taka sqórnmálastefnu al-
varlega þarf hún umfram allt að samræmast vel
ígrunduðum viðhorfum okkar og siðferðilegri
sannfæringu (157).
3 Þess í stað segir höfimdur jafnvel: „frjáls-
hyggjan er líklega 50% góð, 50% slæm [...].
Sósíalisminn aftur á móti er 30% góður, 70%
vondur" (159, í meginmáli og nmgr. 164). Þetta
verður að túlka þannig að höfúndur telji frjáls-
liyggjuna samræmast vel ígrunduðum viðhorf-
um okkar og siðferðilegu „innsæi“ til hálfs; önn-
ur rök nefnir hann ekki fyrir því hvernig hann
komist að þessari niðurstöðu.
4 Rétt er að geta þess að þessa tilteknu hug-
mynd hefur Stefán frá Mörthu Nussbaum og
hugtakið „þögul þekking“ frá Michael Polanyi.
Lögmæti og traust
Jean-Jacques Rousseau: Samfe'lagssátt-
málinn. Már Jónsson og Björn Þor-
steinsson þýddu. Hið íslenska bók-
menntafélag 2004. 267 bls.
Samfélagssáttmálinn eftir Jean-Jacques
Rousseau er hið fullkomna lærdómsrit.
Hæfilega löng ritgerð, grundvallarrit í
stjórnmálaheimspeki síðari tíma, ein af
þeim bókum sem allir geta haft gagn af.
Það er því lítið annað um útgáfu Hins ís-
lenska bókmenntafélags á ritinu í Lær-
dómsritaröð sinni að segja en loksins,
loksins.
I eftirmála ritstjórans, Olafs Páls Jóns-
sonar, kemur raunar fram að frá því að
ritröðin hóf göngu sína fýrir 35 árum
hafi staðið til að gefa Samfélagssáttmál-
ann út, hann hafi átt að vera með fýrstu
bókunum. En ýmsar hindranir stóðu í
vegi fýrir því að það gæti orðið. Það
reyndist erfitt að finna rétta frönsku-
manninn, og erfitt að finna nægilega sér-
fróðan einstakling til að skrifa formála