Hugur - 01.01.2007, Síða 118

116
Giorgio Agamben
Framkvœmdaleysi laganna
Þar með vaknar spurningin: Hvert er eðli aðgerðanna sem framdar eru þegar ius-
titium ríkir? Frá þeirri stundu þegar þeim er hrint í framkvæmd í lagalegu tóma-
rúmi ætti að líta á þær sem hreinar staðreyndir án nokkurra tengsla við lögin:
þessi spurning er mikilvæg vegna þess að hér er til ígrundunar athafnasvið sem
felur umfram allt í sér leyfi til að drepa. Því hafa sagnfræðingar spurt hvort yfir-
vald sem drepur borgara megi sæta morðákærum þegar iustitium er lokið. Hér
stöndum við andspænis tegund aðgerða sem virðist ekki rúmast innan hins hefð-
bundna greinarmunar á lagasetningu, verknaði og lögbroti. Valdsmaðurinn sem
hefst að þegar iustitium ríkir er eins og herforingi í undantekningarástandinu
sem hvorki sér um að lögunum sé framfylgt né heldur brýtur hann þau, og vart er
hægt að segja að hann taki þátt í að skapa ný lög. Halda má því fram, með þver-
stæðukenndum hætti, að hann taki þátt í „framkvæmdaleysi laganna". En hvað er
átt við með því að „framkvæma ekki lögin“? Hvernig ber að sjá fyrir sér þennan
sérstaka flokk mannlegra athafna? Nú er ráð að setja fram niðurstöðu hinna sifja-
fræðilegu rannsókna á iustitium frá sjónarhóli almennrar kenningar um undan-
tekningarástand.
• Undantekningarástand er ekki einræði heldur rými án laga. I stjórnarskrá
Rómaveldis var einræðisherrann ákveðin tegund yfirvalds sem þáði vald sitt
frá lögum sem fólkið greiddi atkvæði um. Iustitium felur hins vegar ekki
frekar en undantekningarástandið í nútímanum í sér tilurð nýs yfirvalds,
heldur svæði upplausnar þar sem allar lagalegar ákvarðanir verða óvirkar. Af
þessum sökum, og þvert á hefðbundna skoðun, geta hvorki Hitler né Muss-
olini talist einræðisherrar strangt til tekið. Hider, sér í lagi, var kanslari rík-
isins, skipaður í embætti af forsetanum samkvæmt lögum. Það sem einkenn-
ir stjórnarhætti nasismans og gerir hann að jafn hættulegu fordæmi og raun
ber vitni, er að Weimar-stjórnarskráin er ekki afnumin og við hlið hennar
verður til annars konar og lögfræðilega ó-formlegt skipulag sem gæti ekki
verið til utan stjórnarskrárinnar án þess að styðjast við almennt undantekn-
ingarástand.
• Af einhverjum ástæðum virðist þetta löglausa rými svo eðlislægt sjálfu laga-
kerfinu að það reynir í sífellu að tryggja tengslin við umrætt rými; það er
engu líkara en lögin þurfi nauðsynlega að rækta tengsl við lögleysu til þess að
fá tryggt virkni sína.
Ofbeldi framtíðarinnar
Það er einmitt í þessu samhengi sem við þurfum að taka til skoðunar rökræðuna
um undantekningarástandið sem Walter Benjamin og Carl Schmitt áttu í milli
í928 og 1940. Upphafspunktur þeirrar samræðu er vanalega rakinn til lestrar
Benjamins á Pólitískri guðfrœði árið 1923, og hinna fjölmörgu tilvitnana í kenningu