Helgafell - 01.12.1942, Síða 94

364
HELGAFELL
línur trésins stefna upp á við og síðan út til hliðanna. Þá heldur hreyfingin
áfram niður til hægri og vinstri, sameinast á miðri myndinni neðanverðri
og tekur þá stefnu inn að trénu aftur. Auk þess er mjög athyglisverð af-
staða næst efstu hestanna til hinna þriðju í röðinni (taliÖ að ofan), þar sem
línur þeirra (tveggja og tveggja í einu) mynda fullkomna uppfylling hver
við aðra.
Þetta má á engan hátt skilja svo, að myndir eins og þessi séu hnitmið-
aðar af ásettu ráði og íhugun. Oruggasti leiÖarvísir hvers listamanns er að
láta tilfinninguna ráða og skeyta hvorki um boð né bann. Hitt er annaÖ mál,
að eftir á má oft finna, í hverju samræmi listaverka er fólgiÖ. Litblindir fagur-
fræðingar myndu ef til vill hafa eitthvað við það aS athuga að móta grænt
og fjólublátt sem aðalliti í málverki. En það skiptir engu máli, myndin er
jafn falleg fyrir því, og eins og litum er hér fyrir komið, fer þetta ágætlega.
En þetta er vitanlega aðeins hið ytra form. AÖalatriðiS er hin hreina,
dularfulla stemning, sem hvílir yfir myndinni, fjólublátt rjóður í grænum
skógi og riddararnir, sem hringsnúast í kring um tréð og glápa á það eins
og fábjánar.
”Skilningstréð*‘ er tvímælalaust einhver allra bezta mynd Kjarvals og
mundi sóma sér á hvaða listasafni heimsins sem væri.
HiS villta hugmyndalíf Kjarvals, ásamt frábærri leikni í meðferð lita og
forma, er það, sem gert hefur hann að snillingi. Þá gerir hann bezt, er áhrif-
anna frá ,,samtíðinni‘‘ (þ. e. impressionismanum) gætir minnst. Þess vegna
eru öll beztu verk hans hugmyndir, og taka þær langt fram landslagsmynd-
unum, sem flestar eru í impressioniskum stíl.
Einkennilegt millistig í list Kjarvals er “Skógarhöllin” (í listasafni rík-
isins), sem er máluÖ undir sterkum áhrifum frá danska málaranum Joakim
Skovgaard. Upp úr rauðbrúnum jarðveginum rísa ljósir, gildir trjástofnar
eins og súlnaraðir í rómanskri höll. FormiÖ er, að mestu leyti, náttúrlegt, en
yfir allri myndinni hvílir mýkt og þungi, sem gefur henni rómantískan blæ.
Er það algengt fyrirbrigði í eldri verkum Kjarvals, en sést aldrei síðari árin.
í seinni tíS hefur Kjarval hneigzt æ meir og meir að impressionisma.
Margar landslagsmyndir hans minna mjög á franska málarann Theodore
Rousseau (1812—1867), en hann var einn af fyrirrennurum þessarar stefnu.
Myndir Kjarvals eru að vísu miklu hrjúfari, enda er þýðleiki 19. aldarinn-
ar fágætt fyrirbrigði á þessari öld. HandbragS impressionistanna var oft
mjög sérkennilegt, myndirnar málaðar með smáum punktum eða stuttum
pensilstrikum, sem runnu ekki saman, og gáfu myndunum dálítið óróleg-
an blæ. Þetta hefur Kjarval tekið upp, og verður því ekki neitaS, að hann
hafi tilhneigingu til þess að gera sér verkiÖ óþarflega auðvelt. Þessi áferð
hefur aldrei verið notuð vegna strikanna sjálfra, sem frekar óprýða myndina
en prýða, heldur aðeins til þess að koma að sem allra flestum litbrigðum.