Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Síða 22

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
Athugasemdir við tillögur
Nokkrar athugasemdir hafa verið
gerðar við þær tillögur sem settar voru fram
í síðasta orðapistli.
Cyclopia er komið af grísku orðunum kyklos
sem merkir hringur og ops sem merkir auga. Þetta
orð er hins vegar ekki notað um hringlaga augu
heldur um samrunnin augu og samheiti er synop-
thalmia. Einn orðanefndarmanna taldi að eineygð
færi betur en einglyrnun, samanber rangeygð. Þá
gæti sameygð einnig komið til greina.
Menometrorrhagia er einnig komið úr grísku,
men sem merkir mánuður, metra sem merkir leg
og -rrhagia sem merkir/Zóð eða flœði. Auk tillögu
um að þýða með samsetningunni asa- og ringul-
tíðir er stungið upp á öðrum samsetningum, asa-
og óreglutíðir eða rosa- og ringultíðir.
Þrengsli
Á síðasta orðanefndarfundi var meðal annars rætt
um ýmis af þeim orðum sem notuð eru um þrengsli í
holi, rás eða göngum. Ástæða er til að greina frá
nokkrum atriðum úr þeirri umræðu. I Iðorðasafninu
er arctation þýtt sem þrengsli, þröng eða herping,
coarctation sem þrenging, constriction sem herping
eða reyring, stenosis ýmist sem þrengsli eða þröng,
strangulation sem kyrking, kœfing eða reyring og
stricture sem þrengsli, þröng eða herping.
Þegar flett er í erlendum orðabókum kemur í
ljós að þessi fræðiorð eru að miklu leyti samheiti,
en vafalítið eru þó blæbrigði í merkingu. Arctation
er nú lítið eða ekkert notað og coarctation virðist
eingöngu notað um ósæðarþrengingu. Constric-
tion kemur fyrir í constrictive pericarditis, sem
reyndar er ekki nógu nákvæmlega þýtt í Iðorða-
safni lækna, því að með þýðingunni gollurs-
þrenging tapast tilvísun í þá bólgu, sem leiðir til
þrengingar. Samsetningarnar þrengjandi gollurs-
bólga eða herpandi gollursbólga eru nákvæmari,
en ef til vill mætti stytta með því að búa til nafn-
orðið „herpa“ og tala um gollursbólguherpu. Sten-
osis er fyrst og fremst notað um þrengsli í hjarta-
lokum og vel fer á því að halda til streitu þeirri
stefnu sem örlar á í Iðorðasafninu, en það er að
nota orðið þröng, til dæmis míturlokuþröng og
þrílokuþröng. Strangulation er notað um kyrk-
ingu, til dæmis þegar öndunarfærum er lokað með
snöru um háls, og einnig þegar haull eða görn
lenda í snöru þannig að blóðrás stöðvast. Orðin
haulkyrking eða kyrkingarhaull virðast nothæf og
því óþarft að þýða þetta sem haulkreppa.
Adrenogenital syndrome
Virtur starfsbróðir kom að máli við undirritaðan og
sagðist vera að hugsa um þýðingarmöguleika. Hann
var hins vegar ekki enn tilbúinn til þess að deila hug-
leiðingum sínum með lesendum íðorðapistils. Til að
koma umræðu af stað má þó kasta fram einhverjum
tillögum.
Iðorðasafnið þýðir syndrome sem heilkenni og
útskýrir á þann veg að um heild einkenna og teikna
sé að ræða. Syndrome er annað en sjúkdómur, því
að sjúkdóm auðkenna ekki eingöngu einkenni og
teikn, heldur einnig orsakir, vefjabreytingar og
starfrænar truflanir. Það verður að viðurkennast
að undirrituðum hefur aldrei líkað við orðið heil-
kenni og hefur þótt eðlilegra að nota orðið sam-
stæða. Adreno- vísar að sjálfsögðu í nýril eða
nýrahettu og genital- vísar í kynfæri. Ofannefnd
samstæða kemur fram þegar um er að ræða ofseyt-
ingu (hypersecretion) hormóna úr nýrnahettum,
þannig að kynfœri kven- eða karlgerast óeðlilega,
auk annarra áhrifa hormónanna.
Beinar þýðingar væru til dæmis nýril- og kyn-
færasamstæða, nýril- og kynfæraheilkenni, nýra-
hettu- og skapasamstæða og svo framvegis. Gott
væri að fá fleiri hugmyndir til að vinna úr.
FL1990; 8(10); 9
Erlend lyfjaheiti
í PESSUM ÞÆTTI VERÐUR FJALLAÐ UM PAÐ
hvernig rita skuli erlend lyfjaheiti í
íslenskum texta. Ritstjórn Læknablaðsins
boðaði Orðanefnd lyfjafræðinga og Orðanefnd lækna
til samráðsfundar um þetta efni nú í byrjun október.
Tilefnið var meðal annars skoðanamunur, sem fram
hafði komið í ritstjórninni, en tilgangurinn var að
freista þess að ná formlegu samkomulagi milli lækna
og lyfjafræðinga um rithátt lyfjaheita. Undirrituðum
var falið að kynna þetta mál fyrir læknum í
íðorðapistli Fréttabréfs lækna.
Fastur ritháttur
Hugmyndin er sú að koma megi á fastri venju um rit-
hátt erlendra lyfjaheita þegar þau koma fyrir í íslensk-
um texta, helst með því að setja einfaldar reglur um
22 Læknablaðið / FYLGIRIT 41 2001/87