Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Síða 31

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
góðu og einföldu máli. - Nú búast sjálfsagt flestir
við því að undirritaður geri þá kröfu að vottorðin
séu einfaldlega skrifuð á íslensku og að lögfræð-
ingar og tryggingamenn kaupi sér Iðorðasafn lækna
á gamla, góða verðinu! Þeim er vissulega ekki
vorkunn, en hætt er við að það leysi ekki allan
vanda. - Hins vegar má gera þá kröfu til íslenskra
lækna að þeir noti alltaf íslensk fræðiorð þegar því
verður við komið og þegar merking er ótvíræð, en
að erlend orð séu fyrst og fremst notuð til árétt-
ingar eða útskýringar, til dæmis í sviga. Þá má
einnig brýna það fyrir mönnum, einkum þeim sem
verið hafa langdvölum í öðrum löndum, að hugsa
um efnið á íslensku og skrifa síðan að íslenskum
hætti, en láta ekki duga að þýða erlendar lýsingar
sem þeir kunna að hafa vanist í sérnámi.
Lýsing fyrrgreinds kvensjúkdómalæknis getur
hljóðað á þann veg að meyjarhaft sé rofið og álit
hans sé að kynmök hafi farið fram. Lýsingin verður
nákvæmari ef tekið er fram hvort rofið í meyjar-
haftinu er nýtt eða gamalt, en álit læknisins fær allt
aðra áherslu ef hann getur þess í umsögn sinni að
meyjarhaft geti einnig rofnað undir öðrum kringum-
stæðum en við kynmök. Hins vegar finnst undir-
rituðum það bæði ónákvæmt og óíslenskulegt að
votta einungis að „innsmeyging hafi átt sér stað“.
Borderline tumor
Meinafræðingur einn lét frá sér heyra á meðan hann
var að fást við vefjagreiningu á æxli sem uppfyllti
viðurkennd skilmerki um það að vera á mörkum ill-
kynja og góðkynja æxlisvaxtar hvað varðaði mein-
gerð og væntanlega hegðun. Hann vildi nefna slík
fyrirbæri jaðaræxli. Undirrituðum líkaði ekki sem
best og fannst jaðar fyrst og fremst hafa staðfræðilega
tilvísun. íðorðasafnið hefur ekki lausn á þessu máli,
en lýsingarorðið borderline eitt sér er þar þýtt með
orðhlutunum: óvissu-, vafa-, jaðar-. Lýst er eftir fleiri
tillögum.
FL 1991; 9(8): 4
Fibromyalgia
Giktarlæknir lét frá sér heyra og var
þá að velta fyrir sér þýðingu á fræðiorðinu
fibromyalgia. Fibromyalgia finnst ekki sem
uppflettiorð í Iðorðasafni lækna, en þar má þó finna
alla orðhlutana.
Forliðirnir fibr- og fíbro- eru þýddir sem þráður,
þráð- eða þráða- og eru komnir af latneska orðinu
fibra sem er þýtt sem þráður eða trefja. Forliðirnir
my- og myo- eru hins vegar komnir úr grísku þar
sem mys merkir vöðvi. Síðasti orðhlutinn -algia er
einnig kominn úr grísku, af algos sem merkir verk-
ur. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem við rekumst á
grísku- og latínublending í fræðiorðum læknisfræð-
innar!
Bein íðorðasafnsþýðing á orðinu fíbromyalgia
er þá þráðavöðvaverkir eða - til að draga úr hugsan-
legum misskilningi -þráða- og vöðvaverkir, því að
hér er ekki verið að vísa í „þráðavöðva“ heldur í
„fibrous tissue“ sem Iðorðasafnið kallar trefjavef
eða þráðavef. Undirrituðum er reyndar tamara að
kalla þann vef bandvef og mundi í samræmi við það
kjósa að bein þýðing á fibromyalgia væri bandvefs-
og vöðvaverkir. Þar með er þó ekki öll sagan sögð
og þegar menn fara að „lesa á sig“ kemur ýmislegt
óvænt í ljós.
Fibromyalgia syndrome
Sjúkdómsfyrirbærið fibromyalgia er ekki ósértækt
ástand með bandvefs- og vöðvaverkjum, heldur af-
mörkuð samstæða ákveðinna sjúkdómseinkenna, sem
hefur fengið heitið fibromyalgia syndromc eða
fibrositis syndrome. Þetta fyrirbæri er flokkað sem
mjúkvefjagikt (soft tissue rheumatic disorder) og er
lýst á þann veg að saman fari: 7. mjúkvefjaverkir,
stirðleiki og þreyta; 2. eymslablettir (tender points) í
vöðvum eða bandvefjum; 3. svefntruflanir; 4. full-
komnunarárátta og 5. eðlilegar rannsóknaniður-
stöður, svo sem sökk og hefðbundin giktarpróf.
Sjúklegar breytingar finnast heldur ekki við venju-
legar vefjarannsóknir, svo sem vöðvasýnisrannsókn.
Orsakir þessa heilkennis eru enn óþekktar, en
orsakafræðin fjallar um hugsanlegar mjúkvefja-
skemmdir, annað hvort í vöðvum eða bandvefjum,
hugsanlegar miðtaugakerfistruflanir og um áhrif
skapgerðar og svefntruflana á sársaukaskynjun.
Þetta heilkenni er þó umdeilt fyrirbæri, og í einni
bókinni var því haldið fram að nafnið væri óheppi-
legt, að mikilvægi þessa ástands sé dregið í efa og
að óvíst sé jafnvel um tilveru þess. Fibrositis (band-
vefsbólga) er þó enn óheppilegra heiti, því að ekki
er hægt að sýna fram á að um vefjafræðilegar bólgu-
breytingar sé að ræða. Bein þýðing á fibromyalgia
syndrome er heilkenni bandvefs- og vöðvaverkja
eða bandvefs- og vöðvaverkjaheilkenni, en æski-
legra væri að finna styttra nafn. Nauðsynlegt er
einnig að taka mið af nafngiftum á öðrum giktar-
verkjasamstæðum, svo sem polymyalgia rheuma-
tica og psychogenic rheumatism. Æskilegast væri
að taka allt flokkunarkerfi giktarsjúkdóma og
nafngiftir skyldra meina til endurskoðunar.
Borderline tumor
I síðasta orðaþætti var sagt frá því að tillaga hafði
borist um að nefna þetta fyrirbæri jaðaræxli. Óskað
Læknablaðid / FYLGIRIT 41 2001/87 31