Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Page 36

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
sjöttu útgáfu hinnar fjölþjóðlegu Noniina Anatomica,
en til grundvallar var lagður hinn íslenski íðorða-
forði, Nomina Anatomica Islandica (Islenzk líffæra-
heiti frá 1941) eftir Guðmund Hannesson, (í útgáfu
prófessors Jóns Steffensen frá 1956) og íðorðasafn
lækna. Auk þess hefur fanga verið leitað í tiltækar
orðabækur. Að öðrum ólöstuðum má nefna að Is-
lenska samheitaorðabókin hefur reynst aldeilis
ómetanleg við leit að gömlum og nýjum orðum til að
koma nöfnum á mishæðir í margbreytilegu landslagi
líkamans.
Nomina Anatomica
Líffærafræði er að því leyti sérstök meðal grunn-
greina læknisfræðinnar að lítil þróun hefur orðið í
orðaforðanum og notkun hans. Mikillar íhaldssemi
gætir í fyrrnefndri Nomina Anatomica og lítil endur-
skoðun virðist hafa farið fram frá fyrri útgáfum. Ritið
er þannig úr garði gert að lesandi fær það á tilfinning-
una að mosavaxnir latínugránar ráði ferðinni um frá-
gang og uppsetningu efnis og að nám og starf í lifandi
læknisfræði skipti litlu máli. Oft er ósamræmi milli
kafla, þannig að svo virðist sem mismunandi starfs-
hópar hafi unnið verkið og ekki borið sig saman. í
Nomina Anatomica, en þó sérstaklega í vefjafræð-
inni Nomina Histologica, er verið að burðast með
ýmis orð og hugtök sem virðast alveg úrelt eða hafa
mjög takmarkað notagildi á þekkingarsviðum nútíma
læknisfræði. Með þessum orðum er ekki verið að
gagnrýna líffærafræðina sem slíka. Augljóst er að góð
þekking á líffærafræði er meðal hornsteina flestra
greina læknisfræði, sérstaklega á það þó við um þær
greinar sem skyggnast inn í líkamann beint (skurð-
lækningar, speglanir, meinafræði) eða óbeint (röntgen-
greining, ómun, segulómun). Hins vegar má gagn-
rýna þá rígbundnu kerfissetningu sem kemur fram í
notkun latínunnar og í tilhneigingu til að fyrna heiti
hins íslenska texta.
Starfiö í vinnuhópnum
Vinnuhópurinn hefur átt fastan fundartíma á skrif-
stofu læknafélaganna einu sinni í viku, en það verður
að segjast eins og er að stundum hefur verið heldur
fámennt. Latnesku og íslensku heitin hafa verið
samlesin á þessum fundum, en áður hefur Magnús
Snædal, málfræðingur og starfsmaður Orðanefndar,
séð um að safna orðum og setja upp orðalista. Hlut-
verk læknanna hefur fyrst og fremst verið það að yfir-
fara og samræma heitin, aðgreina hugtök, og gera
nýjar tillögur eða gagnrýna, eftir því sem við hefur átt
hverju sinni. Oft hafa umræður verið með afbrigðum
skemmtilegar og lærdómsríkar, en sú venja hefur
skapast að menn segi hug sinn tæpitungulaust á þess-
um fundum.
Undirritaður hefur tekið virkan þátt í þessu
starfi um tveggja ára skeið, stundum þó meir af
skyldurækni en af beinum áhuga á myrkviðum
latínufræða. Skylduræknin hefur byggst á þeirri
sannfæringu að þær starfsgreinar, sem nýta sér
heitin, verði að leggja sitt af mörkum til að upplýsa
um notkun orðanna og þróun fræðimálsins í dag-
legu starfi. Oneitanlega þyrftu skurðlæknar, röntgen-
læknar og fleiri einnig að eiga fulltrúa á fundum.
Kennarar læknadeildar í líffærafræði hafa ekki
verið beinir þátttakendur, en hins vegar hefur pró-
fessorinn í greininni brugðist mjög drengilega við
beiðni um að lesa handritið að verkinu. Mikilvægt
er að þetta rit verði eins vel úr garði gert og nokkur
tök eru á og að frágangur þess verði þannig að það
geti komið að fullu gagni í námi og starfi sem
flestra heilbrigðisstétla.
FL 1992; 10(2): 4
Hysteria
Nýlega var haldinn fræðslufundur á
Landspítala þar sem sagt var frá því
sjúkdómsfyrirbæri sem áður var kallað
hystcria en hefur nú fengið fræðiheitið soniatization
disorder. I útsendu fundarboði var þetta nefnt
sjúkdómasótt (óskýrðar líkamlegar kvartanir).
Þakka ber fyrirlesara og fræðslunefnd fyrir að koma
með tillögu að íslensku heiti á fyrirbærinu. Hins vegar
finnst undirrituðum ástæða til að taka þessa tillögu til
nánari umræðu.
íðorðasafn lækna þýðir fræðiorðið hysteria sem
sefasýki eða móðursýki, en í almennri merkingu
þýðir orðið hysteria œsingur eða geðshrœring.
Uppruna þessa orðs er vafalítið helst að finna í
gríska orðinu hystera sem þýðir móðurkviður eða
leg, en ekki í gríska orðinu hysteros sem þýðir
seinn eða síðkominn. Somatization er þýtt sem
geðvefrœn svörun í íðorðasafninu og disordcr sem
veila eða truflun. Orðhlutinn soma er kominn úr
grísku og merkir þar líkami. Samsetningin soma-
tization disorder finnst hins vegar ekki í íðorða-
safninu, en gárungar í læknastétt gætu gert sér mat
úr þessu og nefnt fyrirbærið geðvefræna svörunar-
veilu!
Somatization
Hugtakið somatization felur því í sér líkamlega tján-
ingu andlegra, tilfinningalegra eða geðrœnna vanda-
mála. Slíkt er vissulega ekki óvenjulegt og er vafalítið
ekki sjúklegt fyrr en líkamlegu einkennin eru farin að
36 Læknablaðið/ fylgirit 41 2001/87