Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Qupperneq 97

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
Orðabanki á Netinu
Málrækiarwng Íslenskrar málnefndar
var haldið laugardaginn 15. nóvember 1997.
Þar fór meðal annars fram kynning á
Orðabanka Islcnskrar málstöðvar og síðan opnaði
menntamálaráðherra bankann inn á Alnetið.
Hugmyndin að íðorðabanka niun fyrst hafa
komið fram á árinu 1979. í reglugerð um íslenska
málnefnd og íslenska málstöð frá 1987 er kveðið á
um undirbúning slíks banka, en skriður komst
ekki á framkvæmdir fyrr en á árinu 1995. Frarn til
þess tíma höfðu íðorð ýmissa orðanefnda þó verið
tölvuskráð á íslenskri málstöð, meðal annarra
Iðorðasafn lækna, þannig að gera mætti úr þeim
einn íðorðabanka. Nú er hugmyndin orðin að
veruleika og netverjar geta fyrst um sinn fengið
ókeypis aðgang. Fjórtán orðasöfn voru komin í
bankann við opnun hans og kennir þar ýmissa
grasa, allt frá bíl- og flugorðasöfnum til orðaskráa
í efnafræði og stjörnufræði. Slóðin er þessi:
http://www. ismal.hi. is/ob/index.html.
íðorðasafn lækna á Netinu
Af ýmsum ástæðum náðist ekki að opna aðgang að
íðorðasafni lækna á fyrsta degi bankans, en formleg-
ur samningur um birtingu hefur verið gerður og vonir
standa til að safnið verði komið á Netið þegar þessi
pistill birtist. Rétt er að vekja athygli á því að heildar-
endurskoðun safnsins hefur ekki farið fram, og að
það íðorðasafn sem birtist í orðabankanum er fyrst
og fremst það sem kom út í litlu heftunum á árunum
1985-1989.
Orðanefnd læknafélaganna skipuleggur nú
endurskoðun íðorðasafnsins og vonast til að eigin-
leg orðabókarvinna hefjist í upphafi árs 1998. Að
henni lokinni er gert ráð fyrir að safnið verði
einnig gefið út á formi sem henti einkatölvum,
hvort heldur er á sjúkrahúsum, skrifstofum eða
heimilum. Einnig má vekja athygli á því að heftin
eru enn til sölu á skrifstofu læknafélaganna og fást
á gamla góða verðinu kr. 5000. Það er að sjálf-
sögðu miklu fljótlegra að grípa hefti úr bókahill-
unni til uppflettingar, en að rekja sig eftir slóð ver-
aldarvefsins fyrir eitt einasta orð. Uppflettingar í
Orðabankanum samhliða langri ritvinnslu í tölvu
verða þó vonandi nægilega hraðvirkar.
Referral center
Ásbjörn Jónsson, yfirlæknir á röntgendeild Sjúkra-
húss Reykjavíkur, sendi nýlega í tölvupósti beiðni um
aðstoð við þýðingu á referral center. Tiltækar ensk-
amerískar læknisfræðiorðabækur birta ekki þetta
hugtak sem sjálfstæða flettu, en hin mikla líf- og
læknisfræðiorðabók Wileys lýsir referral þannig: Það
að senda sjúkling til annars aðila í heilbrígðiskerf-
inu, venjulega til sérhœfðrar þjónustu, eða til ann-
arrar stofnunar eða þjónustudeildar. Center er þar
meðal annars þannig lýst: Stöð sem þjónar samfélagi
eða sérstökum hópi og veitir tiltekna sérhœfða
þjónustu. íðorðasafn lækna birtir þýðingar á center:
miðja, miðbik, stöð, miðstöð, en referral finnst þar
ekki. Ensk-íslensk orðabók Arnar og Örlygs þýðir
referral hins vegar með nafnorðinu tilvísun.
Læknar hafa lengi notað íslenska nafnorðið til-
vísun, annars vegar um þann gerning að vísa sjúk-
lingi til annars aðila í heilbrigðiskerfinu, einstak-
lings eða stofnunar, og hins vegar um þá formlegu
beiðni sem fylgir sjúklingi til staðfestingar tilvísun-
inni og til nánari lýsingar á ástæðum hennar.
Ásbjörn leggur áherslu á þann skilning að „slík
deild sé endastöð í þjónustunni". Orðin miðja,
niiðbik og stöð gefa slíkt tæpast nógu vel til kynna.
Fyrir þá sem hafa kynnst handvirkum símstöðvum
eða eldri upphitunarkerfum íbúðarhúsa, er mið-
stöð hins vegar sá staður sem allir þræðir liggja til
eða allar leiðslur liggja frá. Að þessu sögðu liggur
beint við að gera þá tillögu að referral center verði
tilvísunarmiðstöð. Heitið gerir þó ekki endilega
ráð fyrir að um „endastöð“ sé að ræða, áherslan er
á lykilstöðu eða meginaðsetur tiltekinnar þjón-
ustu.
Vinulág
í 93. pistli var stutt umfjöllun um heiti á philtrum,
sem er dældin í miðri efri vör beint undir miðsnesi.
Magnús Snædal vakti athygli mína á því að til er
heitið vinulág. Hann telur það komið frá Bjarna
Pálssyni, lækni, sem skipaður var fyrsti landlæknir
íslendinga árið 1760. Heitið finnst í íslenskri orðabók
Máls og menningar. Vinulág er skáldlegt heiti og
fallegt og í samræmi við þá upprunaskýringu á
latneska heitinu philtrum, að það sé komið af grísku
sögninni philcin, að elska.
Lbl 1997; 83:852
Læknablaðið / FYLGIRIT 41 2001/87 97