Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Page 46

Þúkýdídes
Meleyj arþáttur
Úr sögu Pelopseyjarstyrjaldar, 5. bólc, 84.—116. kap.
Mclcy (Melos, á nútíðarmáli Mílo) er lítil ey sunnanvert í Grikklandsbafi, svo sem
dægursiglingu á gufuskipi frá Aþenuborg; eyin er sumum ef til vill kunn af marmara-
styttu af Afrodítu sem þar var grafin úr jörð árið 1820, heldur illa á sig komin, og
nú stendur í Louvre, einatt kennd við eyna og kölluð Venus frá Mílo. Eyjarskeggjar röktu
ætt sína til lakverskra landnámsmanna sem höfðu sezt að í eynni löngn áður en sögur
hófust, og voru því af sömu rót og Spartverjar og mæltir á dóríska mállýzku. Þeir höfðu
harizt við Persa kringum 480 f. Kr. b., en liéldu síðan sjálfstæði sínu fyrir Aþenumiinn-
um og gengu ekki í herbandalag við þá; Aþenumenn reyndu að kúga þá til liðs við sig
árið 426, en varð lítið ágengt.
Þcir athurðir sem hér er sagt frá gerðust árið 416. Friður hafði þá haldizt að nafninu
til með Spartverjum og Aþenumönnum nokkur ár. Tilraunir Aþcnumanna til að færa út
ríki sitt á Pelopsey og ráða lönd undan Spartverjum höfðu farið út um þúfur, og heima
fyrir átti hinn herskái horgaraflokkur undir högg að sækja hjá íhaldssömum bændum
og aðalsmönnum sem einskis æsktu fremur en friðar. Leiðangri var því boðið út gegn
Meleyingum, sumpart til að liafast eitthvað að, sumpart til að gera það öllum ljóst að
Aþenumenn væru einráðir á hafinu og létu þar engan hjóða sér byrginn hegningarlaust.
Af öðrum heimildum er kunnugt að Alkihíades, foringi horgaraflokksins, átti frumkvæð-
ið að leiðangrinnm.
Þúkýdídes leggur í munn viðræðenda hugsanir og kenningar sem þá voru uppi á haugi
Iijá hinni borgaralegu upplýsingu, sófismanum, um rétt og vald, sæmd og nauðsyn, sið-
gæði í viðskiptum manna og hið blinda eðli hlutanna; kaldhæðin raunsæi borgarastéttar-
innar annars vegar, ágjamrar, grályndrar og miskunnarlausrar, hins vegar forneskjulegar
hugmyndir gamals hændaríkis um riddaralcgar dygðir, göfuglyndi, réttvísi og heiður:
og í þeim viðskiptum voru lcikslok séð fyrir.
En Þúkýdídesi er þó annað jafnframt í hug. Sú mcnntun og húmanismi er horfinn sem
kynslóð Períklesar hafði trúað, hann sjálfur og samtíðarmenn hans, þegar hið attíska
lýðveldi var í blóma lífs síns, og gert sér í hugarlund að Aþenumenn ættu meira hlut í
en aðrar þjóðir; en eftir er valdið eitt og nakið stál sem ríki þeirra á allt sitt undir; þetta
var harmsaga Aþenuborgar og hins borgaralega lýðræðis.
EN um sumarið eftir fór Alkibíades á tuttugu skiputn út á Argverjaland, og
tók til fanga þá af Argverjum sem honum þótti grunsamt að væru enn
sinnaðir Spartverjum, þrjú hundruð manna, og settu Aþenumenn þá í varð-
hald þar í eyjum skammt undan landi sem þeir réðu yfir. En því næst sigldu
Aþenumenn á þrjátíu skipum sem þeir áttu sjálfir suður til Meleyjar, sex
348