Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Page 97

veginn sjálfur en að vega annan
mann. Þannig lýkur sigurför Kjart-
ans.
Sagan getur þess ekki, að Kjartan
hafi fastað þurrt þá lönguföstu, sem
þá var nýliðin. En ólíkt væri það
skapferli Kjartans að bregða föstu
þá fremur en endranær. Ég ætla, að
höfundur sögunnar vilji láta menn
skilja söguna á þá lund, enda væri
ástæðulaust að ætlast til annars. Þá
fer að verða skiljanlegt, hvers vegna
höfundur leggur svo mikla áherzlu
á dagsetninguna. í fyrsta lagi gerir
það Kjartan enn viðbúnari dauða
sínum, ef hann hefur nýrækt þá kristi-
legu skyldu að fasta og minnast svo
píningar Krists. í öðru lagi verður
bardaginn auðskýrðari, ef gert er
ráð fyrir föstu Kjartans. „Var hann
lítt sár, en ákaflega vígmóður“. Eftir
svo langa föstu var eðlilegt, að þrótt-
ur Kjartans hefði linazt nokkuð. Og
loks mætti láta sér til hugar koma,
að Guðrún hafi eggjað þá bræður
sína og Bolla til aðfara við Kjartan
svo skömmu eftir páska, af þeirri
ástæðu að hún gerði sér grein fyrir
minnkuðum þrótti hans eftir föstuna.
Nú rifjast upp fyrir henni frægðin,
sem Kjartan hlaut af fyrri föstu, en
að henni lokinni hafði Kjartan
kvænzt Hrefnu; nú skyldi hinn mik-
illáti meinlætamaður gjalda föstu
sinnar og konu hans fyrirmunað að
ganga hlæjandi til sængur um kveld-
ið.
Um írsk atriði i Laxdæla sögu
Á þessa lund þykir mér sennilegt,
að höfundur vilji láta oss skiljaþenna
þátt Laxdæla sögu, en hins vegar
skulum við ekki velta því fyrir okkur,
að hve miklu leyti þetta sé runnið
frá arfsögnum af Kjartani Olafssyni.
Lítum heldur á írska sögu, sem er
talin hafa verið skráð um 1200 og er
þó af miklu eldra stofni.
VI
Einhver eftirminnilegasta fornsaga
Ira heitir á máli þeirra Caithréim
Cellaig, sem lauslega þýtt er „Sigur-
för Kjallaks", en ég hef kosið að
kalla Kjallaks sögu í samræmi við
íslenzka málvenju. Aðalpersóna þess-
arar sögu var heilagur Kjallakur,
sem var uppi á 6. öld, en faðir hans
lézt árið 542 að tali annála. Hér er
ekki ástæða til að rekja efni sögunn-
ar, heldur einkum þann þáttinn, sem
skyldastur er kafla Laxdælu um fall
Kjartans Ólafssonar, og verður þó
fyrst að minna á aðdraganda.
Faðir Kjallaks var konungur yfir
Kunnöktum og átti í ófriði við ná-
grannahöfðingja. Eitt sinn vinnur
hann á þeim sigur, en er þá um leið
særður til ólífis. Konungur vill þá
ráðstafa ríki sínu, en hann átli tvo
syni. Hinn eldri, Kjallakur, er við
nám í klaustri með heilögum Kjar-
ani, en hinn yngri, Mýrþakur (Muire-
dach), var of ungur til að takast rík-
isstjórn á hendur. Konungur biður
sendimenn fara í klaustrið og beið-
399