Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Page 117

Erlencl tímarit
Eftiiífarandi athugasemdir um orsakirn-
ar að valdamissi Nikita Krústjojjs
birtust í bandaríska vikublaðinu National
Guardian 7. nóvember síðastliðinn. Höj-
undur þeirra er Wiljred G. Burchett, Ástra-
líumaður sem hejur dvalizt langdvölum í
Sovétríkjunum, en hejur annars síðustu
tuttugu ár jafnan verið ]>ar staddur sem
stórviðburðir voru að gerast. Hann hejur
meðal annars ritað bækur um kalda striðið
í Þýzkalandi, Kóreustríðið, Kina (China’s
Feet Unbound), Sovétríkin (Come East,
Young Man), Norður-Vietnam (North of
the 17th Parallel). Nýjasta bók hans er um
stríðið í Suður-Vietnam, The Furtive War.
Það ber að vísu að haja í huga við lestur
greinarinnar að hún er samin aðeins 10—
14 dögum ejtir afselningu Krústjofjs, en
eigi að siður kann hún að varpa nokkru
Ijósi á þann atburð ársins 1964 sem einna
mestum heilabrotum hejur valdið.
Þær aðferðir sem beitt var til að koma
Krústjoff frá hafa verið harðlega gagnrýnd-
ar af sovétvinum og forustumönnum
kommúnistaflokka um allan heim. Það sýn-
ir að nýr andi er farinn að láta á sér bæra
í hinni róttæku fylkingu heimsins. Þessu
ber vissulega að fagna. Heilbrigður gagn-
rýnisandi hefur alltof lengi lotið í lægra
haldi. Aðrir viðburðir og tilhneigingar,
nærri eins örlagarík og afsetning Krúst-
joffs, hafa legið í þagnargildi hjá þeim
mönnum sem nú bera fram óþægilegar
spumingar.
Enda þótt ég hafi dvalizt meira en sjö ár
í Sovétríkjunum ætla ég ekki að halda því
fram að ég þekki hinar raunverulegu or-
sakir að ósigri Krústjoffs, og eflaust verða
þær ekki afhjúpaðar fyrr en að mörgum
árum liðnum. En mér er kunnugt um
nokkrar ástæður þeirrar óánægju sem gerði
vart við sig meðal óbreyttra flokksmanna
og almennings í Sovétríkjunum.
Ein helzta orsök óánægjunnar var við-
leitni ICrústjoffs að fá Sovétfólk til að
lirækja á fortíð sína; að snúa baki við sín-
um miklu byltingarafrekum, — þar á með-
al heimssögulegum stórviðburði eins og
sigrinum á þýzka fasismanum, — vegna
þess að þau voru unnin í tíð Stalíns. Bæk-
ur og kvikmyndir á seinni árum, helgaðar
baráttunni gegn dýrkun Stalins, hömruðu
sífellt á „gagnslausum" fórnum og hern-
aðarlegum mistökum Rússa í heimsstyrj-
öldinni síðari. Þetta gekk svo langt að
jafnvel svo Krústjoff-sinnaður maður sem
Malínovskí marskálkur, var tilneyddur að
rita harðort andsvar Við ásökunum á hend-
ur Sovéthernum.
Sá orðrómur komst jafnvel á kreik í
Moskvu á sfðustu mánuðum að fyrirætlað
væri að lýsa Stalín ábyrgan fyrir annarri
heimsstyrjöldinni, vegna þess að hann
hefði ekki rekið nógu sveigjanlega pólitík
gagnvart vestrænum ríkjum. Þessar til-
hneigingar, ásamt útnefningu Krústjoffs til
hins raunverulega sigurvegara við Stalín-
grad og röngum fullyrðingum um að hann
væri einn af stofnendum Rauðahersins,
gerðu sitt til að minnka vinsældir hans í
Sovétríkjunum nú síðustu árin. Mörgum
virtist augljóst að í nafni baráttunnar gegn
„persónudýrkuninni“ hefði verið ýtt undir
nýja dýrkun -— á persónu Krústjoffs. Þetta
var látið óátalið af mörgum vestrænna
419