Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Side 45

Kalt strlíf
HreggviÖur saug vindilinn hugsi og svaraði síðan:
„Mér þykir það einkar notalegt.“
„Hálftgert goðsvar, Hreggviður,“ sagði Þráinn, „enda kannski ófróðlega
spurt. Ég hef reyndar ekki gert víðreist, en ég hef samt reynt að glöggva mig
á þeim aldahvörfum, sem orðin eru, og því, hversu gersamlega ég er orðinn
viðskila við þá þróun. Ég þarf reyndar ekki annað en að líta til nágranna
minna. Þegar þeir bylta jörðinni með dráttarvélum og jarðýtum, ber ég skarn
á hóla. Þegar þeir hyggja úr sementi og járni, hleS ég úr torfi og grjóti. Þeg-
ar þeir sitja við útvarpið og hlusta á búnaðarþætti, les ég í bók. ÞaS fer ekki
heldur fram hj á mér, aS sveitungarnir eru farnir aS líta á mig eins og hlut á
byggSasafni. Ég er kannski ekki dagsdaglega aS hiðja afsökunar. En víst er
mér ljóst, aS ókunnugur kann aS reka upp stór augu, og þar sem þú ert nú
langt aS kominn og auk þess góSvinur og sálufélagi frá æskuárunum, finnst
mér eðlilegt, aS ég geri þér nokkra grein fyrir þeim rökum, sem liggja til
ráðahreytni minnar.“
„Þakka þér fyrir,“ sagði HreggviSur. „Ég efast ekki um, aS þú hefur gild-
ar ástæður. Og ég get ekki heldur sagt, að ég hafi beinlínis rekið upp stór
augu og þaðan af síður hneykslazt, þegar ég sá, hversu fastheldinn þú ert á
forna búskaparhætti. Ég hef sjálfur sitthvað aS athuga viS þá þróun, bæði
efnahagslega og andlega, sem orðið hefur um okkar daga hér á landi, enda
þótt ég hafi af minni litlu getu gerzt virkur þáttur í henni, eins og þú segir.
En vissulega er margt stórgott um hana, og ég hef litiS svo á, aS hún væri aS
minnsta kosti óhj ákvæmileg.“
ÞaS hnussaði ofurlítiS í Þráni. „Óhjákvæmileg,” át hann eftir. „ÞaS er
mikiS notaS orS nú á dögum og aS mínu viti of mikiS. Ég er nú sjálfsagt
aftur úr í söguskilningi eins og fleiru, en mér finnst alltaf vafasamt aS segja
um óorðna hluti, aS þeir séu óhjákvæmilegir. Ég held mér viS gamla mál-
tækiS, aS þar sem viljinn er, þar er vegurinn. En sleppum því. Ég ætlaSi aS
segja þér svolítiS af mínum högum. Og þaS má skjóta því inn í, aS þeir eru
eins og þeir eru, af því aS ég hef viljaS þá svona. ASrir hafa snúizt öðruvísi
viS svipuðum aSstæSum.
ÞaS er þá réttast aS byrja skýrsluna á því aS geta þess, sem þér er reyndar
vel kunnugt um, aS ég tók við skuldlausu búi og blómlegu á þeirra tíma vísu
og hafði þar aS auki alizt upp viS þá hagspeki, aS varlega bæri aS fara í
hvers konar fj árfestingu, eins og þaS nú er kallaS, og gæta þess jafnan aS
lifa ekki um efni fram. Ég fylgdi þessum meginreglum trúlega og tókst aS
komast stórslysalaust fram úr kreppu og fjárpestum. Þegar vélvæðing land-
283