Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Síða 53

Kalt stríð
þeir Þráinn og Hreggviður settust í brekku og höfðu hnakktösku með nestinu
á milli sín.
Þegar þeir höfðu komið sér vel fyrir og tekið til við að snæða, leit Þráinn
inn eftir dalnum og sagði:
„Finnst þér ekki þessi dalur næsta lítið breyttur frá því, sem hann var,
þegar við vorum hér saman síðast fyrir um það bil fimmtíu árum? Hann
hefur ekkert blásið upp og ekki heldur gróið, svo að teljandi sé.“
Hreggviður tók undir það, að breytingar væru ekki miklar, þó sýndist sér
eitthvað hafa tognað úr kjarrinu.
Þráinn hélt áfram:
„Svipað þessu hefur hann sjálfsagt litið út í margar aldir, og ef ekki dynja
yfir því meiri ótíðindi, náttúruhamfarir eða gereyðandi kjarnorkustyrjöld,
má húast við, að hann breytist ekki heldur mikið næstu aldirnar. Ef við ætt-
um þess kost að koma hingað í kynnisför eftir svo sem tvö, þrjú hundruð ár,
mundum við sennilega koma að öllu áþekku og nú. Og ef við kynnum þá að
rekast á smalamenn, þá á maður erfitt með að hugsa sér annað en að þeir
mundu liafa svipað yfirbragð og við og mæla á sömu tungu. I þessum kyrr-
stæða heimi, þar sem ég hef alið allan aldur minn, kemur stundum að mér
sú spurning, hvort kvíði minn um framtíðina kunni ekki að vera ástæðulaus
þrátt fyrir allt. Einhverjar hamingjudísir kunni að snúa öllu til góðs. Það
veit hamingjan, að feginn vildi ég geta tekið undir lofgerð þína um afrek
okkar kynslóðar, eins þótt af því leiddi, að ég mætti þá játa, að ég hefði illu
heilli skorizt úr leik og að vissu leyti kastað lífi mínu á glæ í stað þess að
helga krafta mína þehn framförum, sem ágætastar hafa orðið á landi hér, svo
sem þú telur þig hafa gert. En því miður. Mér er ekki gefin sú trú, að allt
hljóti ævinlega að fara vel, hversu ískyggilega sem horfir.“
Þráinn þagnaði, meðan hann hellti heitu kaffi í bollana, og Hreggviður
sagði ekkert, hann var við því húinn að hlýða langri tölu. Þráinn hélt líka
fljótlega áfram:
„Þú varst að segja inér í kvöld — eða gærkvöld er orðið réttara að segja
— að þú hefðir fyrir nokkru skoðað akra á Rangársöndum. Og mér skildist
á orðalaginu, að þú hefðir þá gert þér í hugarlund, að höfundur Gunnars-
hólma stæði við hliðina á þér stórhrifinn af afrekum þíns fólks. Þegar þú
varst að segja mér þetta, flaug mér í hug spurning, dálítið illkvittnisleg að
vísu, en ég held ég megi samt til með að hrella þig með henni. Og hún er
þessi: Hefur aldrei hvarflað að þér að laka Jónas Hallgrímsson með þér í
göngu um Miðnesheiðina. Sýna honum nýju horgina, sem þar er risin. Hann
291