Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Side 107

á eitthvað svipaðan hátt og Friðrik
Vilhjálmur I, konungur Prússa, sem
er sagður hafa hlaupið á eftir þegn-
um sínum í Berlín, barið þá með staf-
priki og æpt: „Ég vil að ykkur þyki
vænt um mig.“ En það er enginn
hægðarleikur að telja mönnum trú
um að verið sé að bæta lífskjör þeirra
meðan konur þeirra og börn eru
steikt lifandi í brennandi olíu, eink-
um þegar þeir sem að því athæfi
standa lifa eins og prinsar (eftir víet-
nömskum mælikvarða).
Stjórnarvöldin sem berjast gegn
skæruhernum eru líklegri til að tala
um að gefa bændum land en að gera
það í raun og veru, en jafnvel þegar
þau koma slíkum endurbótum í verk
uppskera þau ekki endilega þakklæti
bændanna. Kúgað fólk lætur sér ekki
nægja efnahagslegar endurbætur ein-
ar sér. Hættulegustu uppreisnarhreyf-
ingarnar (eins og bezt sést í Víet-
nam) eru þær sem sameina þjóðlegar
og félagslegar hvatir. Þjóð sem vill
brauð og einnig sjálfstæði er ekki
hægt að friða með því einu að auka
brauðskammtinn. Bretar snerust gegn
byltingarhreyfingu íra eftir 1880
bæði með valdbeitingu og efnahags-
legum endurbótum, og varð nokkuð
ágengt — en það varð ekki til að
stöðva írsku byltingarhreyfinguna
sem hrakti þá burt á árunum 1916—
1922.
Eigi að síður eru möguleikum
skæruhers til að vinna sigur í stríði
AfljrœSi skœruhemaSar og Víetnam
takmörk sett, þó að hann hafi oftast
næg ráð til að bíða ekki ósigur. í
fyrsta lagi eiga hernaðaraðferðir
skæruliðanna ekki allsstaðar við, og
þess vegna hafa þær brugðizt að
nokkru eða öllu leyti í sumum lönd-
um, til dæmis Malaja og Burma. Innri
sundrung og andstæður — þjóð-
flokka, trúarbragða osfrv. — í ein-
hverju landi eða héraði kunna að
binda skæruherinn við einn hluta
þjóðarinnar og gera aðra hluta henn-
ar sjálfkrafa að heimkynnum gagn-
skæruhernaðar. Tökum augljóst
dæmi; írska byltingin 1916—22 var í
eðli sínu skæruhernaður, hún sigraði
í 26 fylkjum en ekki á Norður-ír-
landi, þrátt fyrir sameiginleg landa-
mæri og beina eða óbeina aðstoð frá
suðurhlutanum. (Getum þess rétt sem
snöggvast að brezka stjórnin hafði
ekki þessa aðstoð að yfirskini til að
varpa sprengjum á Shannon-stífluna
og reyna þannig að neyða stjórnina í
Dublin til að hætta árásum sínum á
hinn frjálsa heim.)
Enn kann sumar þjóðir að skorta
svo mjög reynslu eða hæfa forustu-
menn, að víðtækar og alþýðlegar
uppreisnir verði barðar niður, að
minnsta kosti um stundarsakir. Þann-
ig er ef til vill ástatt í Angóla. Eða þá
að landslag er hentugt fyrir stað-
bundnar skæruaðgerðir, en mjög ó-
hentugt samræmdum og almennum
skæruhernaði (til dæmis í sumum
suðuramerískum löndum að því er
345