Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Qupperneq 122

Tímarit Máls og menningar
keltneskar sj óferðasögur um land
norðvestur í hafi og sagt þær syni
sínum. Það virðist a. m. k. hafa orð-
ið mjög samtíma, að menn komu
hingað til búsetu bæði af Noregi og
Bretlandseyj um.
Bæði ég og aðrir hafa borið brigð-
ur á sögnina um þræla Hjörleifs, og
Halldór Laxness dróttar því hiklaust
að höfðingjanum sjálfum að hann
hafi aldrei verið til, heldur sé honum
skotið inn í söguna til samræmis við
munstur „jafnt úr klassiskum og
kristnum sagnatilbúníngi” um tvo
frumherja „(Rómúlus og Remus
grundvölluðu Róm, Pétur og Páll
heilaga kirkju, Hengist og Horsa ríki
engilsaxa osfrv.).“ í þessa upptaln-
ingu skortir einungis Silla og Valda
og Natlian og Olsen. Það hefur jafn-
an verið lífsins saga, að menn hafa
bundizt einhvers konar samtökum,
þegar í mikið var ráðizt; þess eru
mýmörg dæmi jafnt úr sögu land-
námsins og Reykjavíkur. Það nálg-
ast ofbeldi að ráðast á okkar ágætu
söguhetjur og höggva annan hvern
mann á þeim forsendum að hann sé
þjóðsaga, tilbúningur gerður til sam-
ræmis við Pétur og Pál. Óneitanlega
er það grunsamlegt, að Ingólfshöfði
og Hjörleifshöfði skuli kenndir við
fóstbræður. Slíkar örnefnasögur
reynast oft skáldskapur, þegar þær
verða raktar til upptaka. Því er ekki
að lieilsa um nafngift höfðanna; þar
verðum við að hlíta frásögn Land-
námu einnar um fóstbræðurna, sem
fóru fyrstir að byggja ísland. Þetta
er helgisaga eins og klerkasaga Di-
cuils og Papasaga Ara fróða. Presta-
sagan verður að nokkru rakin til
Pyþeasar frá Massilíu, en viðhlít-
andi fyrirmyndir að Papa- og fóst-
bræðrasögunum eru mér ókunnar.
Bæði Barði Guðmundsson og Her-
mann Pálsson hafa leitt í ljós, að
sögnin um vesturför Hjörleifs er
studd írskum samtímaheimildum.
Einnig telja munnmæli í Dalsfirði í
Noregi, að Hjörleifur hafi búið hér
á Kleppsnesi, áður en hann lét í haf
með jungkæranum frá Hrífunesi að
hyggja Island. Örnefni við Dalsfjörð
í Fjörðum í Noregi sanna, að land-
nemarnir við Kollafjörð í Kjalarnes-
þingi á íslandi komu þaðan í árdaga.
Mönnum leyfist auðvitað að efast
um allt, sem stendur í íslenzkum forn-
sögum, en hingað til hefur reynzt erf-
itt að hrinda frásögnum þeirra flest-
um. Sagan um þræla Hjörleifs er
forneskjublandin í meira lagi, og
skýring hennar á nafni Vestmanna-
eyja fær ekki staðizt, heldur munu
eyjarnar kenndar við þann Vest-
mannahóp, sem nam Landeyjar og þá
sennilega einnig Vestmannaeyjar
snemma eða við upphaf landnáms-
aldar. Eitt fyrsta afrek Ingólfs hér á
landi var að drepa Kelta, sem sam-
kvæmt Landnámu voru fyrrverandi
þrælar Hjörleifs en ekki útróðramenn
Hallgeirs og Ljótar í Landeyjum. ^
360