Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Blaðsíða 128

Tímarit Máls og menningar
skeið sem á fallegri íslenzku hefur verið
kallað feingitími, en þetta getur kallazt
sparðatíningur. Ég fæ ekki betur séð enþýð-
íngin í heild sé á sómasamlegri íslenzku.
Ekki finnst mér Prevelakis jafn ólgandi
og yfirgripssnjall og landi hans Kazant-
zakis, ef dæma má af þessari bók, en þrátt
fyrir það er hér til okkar komin bók sem
verð er lesturs og athygli.
Jón jrá Pálmholti
Yngsti Fjölnismaðurinn
Brynjólfur Pétursson hefur löngum staðið
nokkuð í skugga félaga sinna sem með hon-
um stóðu að Fjölni. llann átti í því sam-
inerkt við Jónas og Tómas að deyja ungur,
en störf hans voru annars eðlis en þeirra.
Rit hans sem á prent komust voru ekki
ýkja mikil að vöxtum, og hann féll írá
einmitt þegar hann hafði fengið aðstöðu
til að hafa veruleg áhrif á gang íslenzkra
stjórnmála, „einmitt þegar vér gátum átt
von á að hann gæti farið að koma mestu
góðu til leiðar, þá var honum svipt frá oss,
en enginn sá, sem þekkti hans brennandi
ást til Islands, gat efazt um, að vilji hans
og ásetningur var svo hreinn og góður,
sem bezt mátti verða,“ eins og Jón Sigurðs-
son komst að orði í minningarorðum um
Brynjólf.
Minningu Brynjólfs hefur ekki verið allt
of mikill sómi sýndur; þó að hans sé víða
getið í ritum, er ævisaga hans enn óskráð.
Því er ánægjuefni að bréf hans hafa nú
verið gefin út í vandaðri útgáfu1. Aðalgeir
Kristjánsson skjalavörður hefur áður birt
nokkur embættisskjöl Brynjólfs sem varða
íslenzk stjórnmál (í Sögu III og Skírni
1 Brynjólfur Pétursson, Bréj. Aðalgeir
Kristjánsson bjó til prentunar. Hið íslenzka
fræðafélag í Kaupmannahöfn. Rvík 1964,
307 hls.
1961), og þegar þessi útgáfa bréfanna bæt-
ist við, má telja að mikilvægur þáttur
frumgagna um Brynjólf sé kominn fyrir
almenningssjónir. Útgáfu bréfanna fylgir
aðeins stuttur eftirmáli, þar sem gerð er
grein fyrir heimildum hennar, en ævi Brynj-
ólfs er þar aðeins rakin í fáum orðum.
Vonandi á útgefandi eftir að semja þá
ævisögu Brynjólfs sem alltof lengi hefur
verið ósamin.
I þessari útgáfu eru prentuð þau einka-
bréf Brynjólfs sem útgefandi hefur náð til,
en margt bréfa frá honum hefur farið for-
görðum. Flest eru bréfin til Jóns Péturs-
sonar bróður hans; þar næst koma bréf til
Jónasar Hallgrímssonar; af öðrum viðtak-
endum er einkum ástæða til að nefna Grím
Thomsen og Pétur Pétursson, síðar biskup.
En alls eru í bókinni bréf til 17 manna;
til margra þó aðeins eitt eða tvö til hvers.
Bréfin varpa skýru ljósi yfir margar lilið-
ar á skapgerð Brynjólfs og áhugamálum.
I elztu bréfunum til Jónasar eru greinileg
dæmi um að Brynjólfur gat einnig brugðið
fyrir sig hinum „absúrd-kómiska" stíl
þeirra Jónasar og Konráðs, en það kemur
naumast fyrir í öðrum bréfum, þó að gam-
ansemi gæti þar stundum, einkum í bréf-
unum til Gríms Thomsens. Persónulegust
eru bréfin til Jóns Péturssonar, og í þeim
er einnig drjúgust vitneskja um stjóm-
málastarfsemi Brynjólfs. Við fáum þar
glögga mynd af þeim óskaplegu erfiðleik-
urn sem Brynjólfur átti við að stríða. í
fyrsta lagi var hann — eins og margir sam-
tímamenn hans — í sífelldum fjárhags-
kröggum. Hann hafði tekið það ráð sem
fleirum varð fyrir að leita til okurkarla,
og var alla ævi í botnlausum skuldum. Þó
að hann fengi talsvert fé að erfðum hrökk
það naumast til að losa hann úr verstu
klípunum; hins vegar var hann jaínan ör-
látur á fé og lánaði mörgum félögum sín-
um peninga, en gekk misjafnlega að fá
366