Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Side 135

Erlend tírnarit
„Hér, í trjágöngum Cambridge, hafa rök-
ræður á sér mildan, vísindalegan blæ, en í
Vietnam drepa amerískir hermenn, her-
nienn okkar, aðra menn, íbúa Vietnam, og
ekki færri en 50 þúsund á ári. Sem borgarar
erum við meðsekir og sérhver okkar verður
að taka um það ákvörðun hvort honum
þykir utanríkispólitík U. S. skynsamleg og
viðunandi, eða óskynsamleg og af þeim á-
stæðum verði að berjast gegn henni.“
Berkeley er sýnilega allt öðruvísi en Har-
vard. Ekki hara vegna þess að 4500 km
fjarlægð er á milli þeirra og Berkeley er í
vesturjaðri landsins og ekki einkastofnun
eins og Harvard, heldur ríkisstofnun.
Berkeley er frægasti háskólabær þeirrar
risastofnunar sem kallast University oj Cali-
jornia og níu háskólabæir tilheyra, frá San
Francisco til San Diego. Það leikur varla
vafi á því, að í þessum háskóla (hann er
ekki fullra 100 ára) eru stúdentarnir öðru-
vísi en í Harvard, sem stofnaður var 1636
og er einn af hinum þremur frægu Ivy-
ieague-háskólum, en Kalifornía varð ekki
citt af bandaríkjunum fyrr en 1850.
Háskólabærinn Berkeley liggur milli
grænna hæða, og yfir pálma og kjarr, klass-
ískar og nútímabyggingar gnæfir hár
klukkutum. Rétt við innganginn í bæinn
stendur fimm ára gömul sex liæða bygging
sem kostaði yfir eina miljón dollara, allt í
kringum hana eru grasi vaxnir hjallar með
kínversku þaki. í þessari byggingu er allt
sem Berkeleystúdentinn þarfnast: margvís-
legir matstaðir, kjörbúðir, rakarar, bíla-
geymslur, salir fyrir alls konar leiki, borð-
tennis osfrv. Veizlusalir og salir til að
hlusta á tónlist í, tala saman, þegja eða
horfa á sjónvarp. Á neðstu hæð er líka
stórt anddyri, þar eru djúpir hægindastól-
ar, sófar, arinn og gólfmottur úr gúmmfi.
Fyrirtaks leikvangur fyrir yngstu börn for-
eldra í háskólanum.
Maður spyr sjálfan sig undrandi hvers-
vegna einmitt hér, í þessum „drauma- og
lúxusstað" skyldu á síðastliðnu ári brjótast
út stúdentaóeirðir, sem eru einhverjar þær
sögulegustu í þekktum háskólum, sem nærri
því höfðu gert fylkisstjóra Kaliforníu ör-
vinglaðan, og munaði minnstu að þær
steyptu honum af stóli og öllum hans sterku
lögregluþjónum og gerðu einhvern frægasta
háskóla óvirkan, en 800 stúdentar voru
handteknir. Slíkar fjöldahandtökur höfðu
ekki áður þekkzt í Kaliforníu.
Ospektirnar hófust á landræmu (einskon-
ar no mans landi) fyrir framan aðalinngang
háskólans. Þar höfðu stúdentarnir sett borð
sem á lágu bæklingar og flugrit með áróðri
gegn Goldwater, fyrir jafnrétti hvítra
manna og svertingja, móti ritskoðun ofl.
Hér liöfðu þeir hvatt til fræðslufunda og
kröfugangna og hafið fjársöfnun. í byrjun
skólaársins höfðu skólayfirvöldin bannað
útifundi á þessum stað þar sem rædd væru
málefni sem ekki vörðuðu aðeins háskólann
sjálfan (t. d. stjórnmál).
Átökin byrjuðu milli stúdentanna, sem
skeyttu ekki um þetta bann og sameinuðust
frá þeim róttækustu til hægrisinnaðra í
kröfum um málfrelsi, og háskólaráðsins,
sem hótaði þeim brottrekstri úr háskólan-
uin ef þeir virtu ekki bannið.
I fyrrahaust náði ósamkomulagið há-
punkti sínum. Þegar stúdentarnir höfðu
einnig sett borð sín með mótmæla- og áróð-
ursritum á þrep byggingar umboðsstjórnar
háskólans kom lögreglan á vettvang og ætl-
aði að handtaka einn stúdentinn, Jack
Weinberg, sem var að dreifa flugritum.
Með eldingarhraða umkringdu hundruð
stúdenta lögreglubílinn, og Mario Savio,
sem eftir þetta var aðalræðumaður stúd-
enta, klifraði upp á þak bifreiðarinnar og
ávarpaði félaga sína, aðrir komu á eftir og
stigu upp á aðra bíla. Um kvöldið voru um
2500 stúdentar þarna samankomnir og
bjuggust fyrir um nóttina. Það var ekki
373