Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 13

næst vegna áhrifa Víetnamstríðsins.
A vegum Mannréttindahreyfingarinn-
ar hafa stúdentarfariðfrá Norðurríkj-
unum til Suðurríkjanna og veitt þar
aðstoð við að skrásetja svertingja á
kjörskrár, og þá hafa þeir séð í fyrsta
skipti, hvernig það lítur út þetta lýð-
ræðiskerfi þar syðra, hvernig vinnu-
brögð lögreglustjóranna eru, hvern-
ig morð og aftökur án dóms og laga
eru framin vítalaust, þótt fullkunnugt
sé um illræðismennina. Allt þetta ork-
aði á þá eins og lost og hrýndi stúd-
enta og menntamenn Bandaríkjanna
til pólitískra dáða. í annan stað hef-
ur þessi andófshreyfing færst í auk-
ana vegna stríðsins í Víetnam. Víet-
namstyrjöldin hefur í fyrsta skipti
birt þessum stúdentum inntak ríkj-
andi þjóðskipulags: eðlisborna nauð-
syn á útþenslu og ágangi og hrotta-
skapinn í baráttunni gegn öllum
frelsishreyfingum.
Ég hef því miður ekki tóm til að
ræða hér þá spurningu, hvort Víet-
namstríðið sé imperíalísk styrjöld —
en í þessu sambandi skal stuttlega vik-
ið að einu atriði vegna þess að spurn-
ingin er jafnan áleitin: hafi maður í
huga imperíalisma í þeim gamla
skilningi, að Bandaríkin séu í Víet-
nam að berjast fyrir fjárfestum hags-
munum sínum, þá er þetta ekki stríð
í imperalíalískum skilningi, enda þótt
þetta þrönga hugtak imperíalismans
sé kannski þegar í dag aftur á döfinni.
Þér getið til að mynda lesið það í
Um valdbeitingu í andófshreyfingunni
„Newsweek“ frá 7. júlí 1967, að í
Víetnam sé þessa stundina um að
ræða 20 milljarða útgjöld, og þau
fara dagvaxandi. Við þurfum ekki að
velta vöngum yfir því, að hve miklu
leyti sé þó hægt að orða hugtak im-
períalismans á nýjan leik, það hafa
málsmetandi talsmenn Bandaríkja-
stjórnar sjálfir gert. í Víetnam er um
það að ræða að afstýra því, að eitt
hið mikilvægasta svæði heims í her-
stöðulegum og atvinnulegum efn-
um falli undir áhrifavald kommún-
ista. Það er um að ræða afdrifaríka
haráttu gegn hverskyns viðleitni til
þjóðfrelsis í öllum heimshornum, af-
drifaríka í þeim skilningi, að sigur
frelsishreyfingarinnar í Víetnam
kynni að vera sú kveikja er yrði að
báli slíkra frelsishreyfinga í öðrum
heimshlutum sem nær lægju heima-
stöðvunum og fjárfestir hagsmunir
í húfi í geysilegum mæli. Þegar
því víetnamstríðið er ekki skoðað sem
einhver tilviljunarkenndur viðburður
í utanríkismálum, heldur fastbundið
eðli kerfisins, þá er það ef til vill
miklu fremur tímamót í sögu kerfis-
ins, kannski upphaf endalokanna. Því
að hér hefur það komið í ljós, að
vilji mannsins og mannlegur líkams-
máttur, búinn snautlegustu vopnum,
getur haldið í skefjum skæðustu víg-
vél allra tíma. Það er ný staðreynd,
einstök í heimssögunni.
Ég kem þá að annari spurningu,
er ég ætlaði að ræða — nefnilega bar-
107