Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 103

Umsagnir um bœkur
ust margir þeir atburðir, sem hentað gátu
sem efni í mikla og skemmtilega skáld-
sögn. Njörður sækir söguefnið ekki á þau
mið, enda ekki líklegt, að hann hafi haft
mikil persómdeg kynni af þeim. Hann
gengur lengra og gefur skáldfáknum laus-
an tauminn inn á áður ókunnan skeiðvöll.
I þessari sögu þarf ekki leyfi t il að hyggja
hús, en það þarf leyfi til að fjölga mann-
kyninu. Svo sem vera ber eru þau lagaboð
látin út ganga af stjórnmálaflokki, sem vill
tryggja sér völd um alla framtíð með því
að hanria andstæðingum að auka kyn sitt.
En þar sannast enn hið fornkveðna, að sér
grefur gröf, þótt grafi, og í lýðræðisþjóð-
félagi getur stjórnin í dag verið utangarðs
á morgun. Þá er sá við völd, sem áður
hafði um sárt að binda, og dregur nú ekki
af sér í hefndarráðstöfunum.
Söguefnið er djarflega valið, og það er
sniðugt á vissan hátt. En í þessum efnum
þarf margs að gæta og nokkurs fleira en
höfundur virðist hafa gert, ef af skal verða
gott skáldverk. Söguþráðurinn er spunninn
mjög svo blátt áfram. Þungamiðja sögunn-
ar eru hjón, sem langar ósköp mikið til
að eignast barn, en eiginmaðurinn fær
ekki niðjaleyfi. Hann fylgdi að málum
flokknum, sem kom löggjöfinni á stofn, en
nú situr andstæðingurinn að völdum og
sparar engar hefndarráðstafanir. Loks fær
hann sér leyfið á þann einfalda hátt, að
liann yfirgaf sinn flokk, gekk í stjórnar-
flokkinn og játaði þar sína fyrri villu á
fjölmennum fundi. En málið var þó ekki
leyst. Einn stjórnarsinninn á alþingi gekk
í lið með andstæðingunum og ný stjórn
var sett á laggirnar. Þá var söguhetja okk-
ar svipt sínu niðjaleyfi.
En þá var niðji kominn á stúfana í móð-
urkviði við mikinn fögnuð aðstandenda.
Faðirinn situr í gjaldkerastúku sinni í
hankanum og telur peninga, þegar hinn
nýi úrskurður berst honum í hendur. Sag-
an endar þar sem liann gengur fram hjá
óhagganlegri styttu Ingólfs Arnarsonar á
leiðinni heim til sín og brýtur heilann um
það, hvað hann eigi að segja konunni
sinni og hvernig.
Þessi atburðarás ætti vissulega að vera
tragisk á sína vísu, þótt fram sé leidd í
gamangervi. En hún snertir mann ekki.
Þar er því um að kenna, að það vantar
í hana vitrænt samhengi, sem er hverju
skáldverki nauðsyn og ekkert síður þótt
uppistaðan sé fjarstæða. „Der skal være
system i galskabet“, segir Danskurinn.
Vitanlega er það endemis fjarstæða, að á
Islandi séu barneignir bannaðar með lög-
um, en leyfðar með undanþágum. En hug-
myndin er vissulega nothæf í skáldskap,
ef rökvissrar útfærslu er gætt. 011 löggjöf
verður að gera ráð fyrir möguleikum á
framkvæmd lagaákvæðanna. Svipting rétt-
ar til niðjaöflunar hefur fyrr komið til
tals og framkvæmda. Þá hefur verið gripið
til vönunar sem hins eina, er að gagni megi
koma til að gera bannið raunhæft. Sú að-
ferð er auðvitað með öllu ófær í þessari
sögu, í fyrsta lagi er hún alltof gróf, og í
öðru lagi henta ekki ráðstafanir, sem ekki
verða afturkallaðar við næstu stjómar-
skipti. En þá er að finna upp aðrar að-
ferðir, sem að gagni megi koma, og þar
stendur höfundur yfir hnífnum í kúnni.
Höfundi sést alveg yfir nauðsyn þess að
birta ákvæði laganna ásamt reglugerðar-
ákvæðum, sem jafnframt áttu að geta verið
frábærlega skemmtilegur lestur, ef vel
hefði verið á haldið. Svo virðist sem leyfis-
þiggjendur séu einungis giftir karlmenn,
svo sem sæmir í siðuðu þjóðfélagi, og þá
undirskilið, að til niðjans sé sáð í lögleg-
an akur. Ekki er getið neinnar fyrirgreiðslu
af hendi hins opinbera, að maður og kona
megi njóta nokkurs hjúskaparlífs án hættu
á lögbrotum. Sé gert ráð fyrir, að algert
bindindi þurfi til, ef allt á að vera öruggt,
197