Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 16

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 16
Tímarit Máls og menningar í brýnu með tveimur réttarhugmynd- um, og sérhver andófshreyfing sem nokkur veigur er í verður hér að velja um málstað. Því að ríkjandi skipulag er búið löglegri einokun á valdinu og það er ekki aðeins raun- verulegur réttur þess heldur skylda að beita þessu valdi sér til varnar. Andspænis þessu stendur viðurkenn- ing og framkvæmd æðri réttar og skyldan til að veita viðnám sem hreyfiafl í sögulegri þróun frelsisins — „civil disobedience“ — sem frels- andi vald. Ef ekki væri þessi and- spyrnuréttur, ef ekki væri teflt fram æðri rétti gegn ríkjandi rétti stæðum vér á þrepi frumstæðustu hálfsiðun- ar. Eg hygg því, að hugtak valdsins feli í sér tvö sundurleit form: hið holdtekna opinbera vald ríkjandi skipulags og vald andspyrnunnar, sem hlýtur óumflýjanlega að verða ólög- mætt andspænis ríkjandi rétti. Það er tómt mál að tala um lögmæti and- spyrnunnar: ekkert þjóðfélagskerfi, jafnvel ekki hið frjálslegasta, getur með stjórnlögum löghelgað vald, sem beitir sér gegn þessu kerfi. Bæði þessi form gegna andstæðum störf- um: Það er til kúgunarvald og það er til frelsunarvald, það er til vald lífs- verndunar og það er til vald árásar- innar. Og bæði form þessa valds hafa verið söguleg öfl og munu áfram verða söguleg öfl. Og því stendur andófshreyfingin frá öndverðu á hösl- uðum velli valdsins. Réttur stendur andspænis rétti, ekki aðeins sem ó- hlutbundin yfirlýsing heldur sem at- höfn. Og í annan stað: Rikjandi skipulag hefur rétt til að ákvarða mörk hins lögmæta. Þessi viðureign tvenns konar réttar, andspyrnurétt- arins og hins holdtekna opinbera valds, felur jafnan í sér hættuna á vopnaviðskiptum við valdið, nema svo fari, að rétturinn til frelsunar verði færður rétti ríkjandi skipulags að fórn og tala þeirra fórnarlamba, sem tíunduð er skipulaginu fari langt fram úr þeim, sem verða byltingunni að bráð, svo sem jafnan fyrr í sög- unni. En af því leiðir, að predikun þess fagnaðarerindis er afneitar valdbeitingu úrtakslaust tryggir end- urfæðingu hins holdtekna opinbera valds jafnharðan. Og þetta vald er í liinu einokaða iðnaðarþjóðfélagi samanslungið í drottnun, sem smýgur inn í gjörvalla þjóðfélagsheildina. Andspænis þessari heild er rétturinn til frelsunar í fyrstu rennu sérhluta- réttur. Þess vegna birtist valdadeilan sem viðureign hins almenna valds og sérhlutavaldsins og i þeim viðskiptum mun sérhlutavaldið verða ofurliði borið unz það sjálft getur teflt fram nýju almennu valdi gegn því, sem nú ríkir. Alla þá stund er andófshreyfingin hefur ekki vaxið svo að þjóðfélags- legu afli, að úr verði nýtt almennt vald er spurningin um valdbeitingu fram- ar öllu vandamál er varðar pólitíska 110
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.