Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 47

Ad skrifa gegn lesendum
verk franska hersins í Alsír. Af þessum sökum mátti forlagið þola yfirgang
stjórnvalda og stundum sprengjutilræði öfgamanna.
Því var eðlilegt að nýsögurnar kæmu út hjá þessu forlagi en ekki öðru.
Fram að þessu hafði bókum nýsögurithöfunda yfirleitt verið hafnað af
útgefendum. Oft var gefin sú ástæða að þetta væru ekki „alvöru“ skáldsög-
ur. Dæmi um þetta eru skáldsögur Samuels Beckett, sem síðar varð frægur
af leikritum sínum. Eg tel skáldsögur hans, t.d. Molloy eða Malone deyr,
enn merkari en leikritin, en þær komu út hjá Miðnæturforlaginu í byrjun
sjötta áratugarins. Aður höfðu allir helstu bókaútgefendur í Frakklandi
hafnað þessum sögum. Bréfin sem þeir sendu Beckett hafa varðveist og þar
útskýra þeir að sögur hans svari á engan hátt til þess sem lesendur vænta af
skáldsögum, að þetta séu ekki „alvöruskáldsögur".
Svipaðar ástæður ollu því að bækur mínar komu út hjá forlaginu, og um
miðjan sjötta áratuginn bauð ég þangað rithöfundunum sem ég nefndi í
upphafi. Sumar skáldsögur þeirra höfðu reyndar komið út hjá öðrum út-
gefendum en þeir urðu fyrst kunnir eftir að bækur þeirra komu út hjá
Miðnæturforlaginu. Þangað til höfðu bókmenntagagnrýnendur varla fjallað
nokkuð um verk þeirra. Þeir álitu þá vera jaðarfólk og bækur þeirra ekki
„alvöruskáldsögur".
Nýsagan og gagnrýnendur
Þessi skilgreining á því hvað er „alvöruskáldsaga" og hvað ekki hefur alltaf
truflað mig. Þegar ég hóf, þrítugur að aldri, að skrifa skáldsögur og sendi
þær svo útgefendum, var mér einnig svarað að sögur mínar svöruðu ekki til
væntinga lesenda. Þá spurði ég sjálfan mig: „En er ég nokkuð að skrifa fyrir
lesendur mína?“ Að vissu leyti má svara þessu játandi, því ég ætlast til þess
að bækur mínar séu lesnar. En ég skrifa ekki til að geðjast lesendum mín-
um, ekki til að uppfylla óskir þeirra. Það má að vissu leyti segja að ég skrifi
gegn lesendum mínum. Ég beini máli mínu til þeirra, en það er ekki til að
þóknast þeim, miklu heldur til að trufla þá. Eg þarfnast lesenda, ég beini
máli mínu til þeirra, en ég er á móti þeim. En þar sem ég er einnig, að vissu
leyti, minn eigin lesandi, skrifa ég einnig gegn sjálfum mér.
Af þessari ástæðu var ég alveg sáttur við það þegar gagnrýnendur ámæltu
mér, Simon eða Sarraute fyrir að skrifa ekki „alvöruskáldsögur". Við,
skáldsöguhöfundar, og þeir, gagnrýnendur, vorum ekki hér til að gera
sömu hlutina. Okkar hlutverk var að bjóða fram eitthvað nýtt, en þeirra að
verja það sem fyrir var.
Á þessum árum var veldi blaðagagnrýnenda í Frakklandi mikið. Þegar
bækur okkar komu fyrst út, þá var það annað tveggja að þeir þögðu um
37