Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 130

Tímarit Máls og menningar
að láta almannaróm fleyta atburðarás-
inni áfram. Bæði eru tíundaðar slúður-
sögur um Húsið og íbúana og svo eru
kvaddir til sögunnar nokkrir kallar
(Dóri bóki, Nonni á löppinni, Gvendur
garri, Marteinn stýri) sem skeggræða
saman, mest um tíðina. Peir eru dregnir
fáum dráttum af höfundarins hendi,
öðlast því fá sérkenni og renna einhvern
veginn saman í einn „erki“-kall. Sam-
ræður þeirra verða aldrei sérlega leiftr-
andi og eru veikustu hlutar sögunnar.
Hér eru konurnar sterkari og þeim er
meiri gaumur gefinn í sögunni. Það eru
þær sem rísa gegn boðum og bjóða al-
menningsálitinu birginn. Ungar konur
kjósa ástina og borga hana fullu verði,
hinar eldri taka öllu af skynsemi og því
umburðarlyndi sem árin hafa kennt.
Það hallar heldur á karlana í saman-
burðinum. Þeir veita tilfinningum sín-
um útrás í drykkjuskap og ofbeldi en
okkur er ekki gefin eins mikil innsýn í
drauma þeirra og veruleika. Undan-
tekning frá þessu er Steini sem ekki get-
ur stundað sjóinn sökum sjóveiki en
það gerir hann jafnframt utangátta í
karlaheiminum. Aðrar karlpersónur eru
á hinn bóginn utangátta í sögunni, ég
nefni sérstaklega þá Onund prest og
Kjartan uppfinningamann. Þeir skjóta
upp kollinum, en of stutt til þess að les-
anda verði erindi þeirra fullljóst. Séra
Önundur hefur týnt guði en Kjartan
hyggst skapa sinn eigin guð, tölvuna
Karítas. Þeim eru gerð snöggsoðnari
skil en svo að sú guðsumræða sem þeim
virðist tengjast verði greinargóð.
Af íbúum Hússins mæðir mest á
dætrum hjónanna Jóns og Þórunnar.
Svanhildur, sú eldri, er ógift móðir
Gullýjar og Pésa. Kristín er yngri,
menntaskólanemi sem stendur frammi
fyrir hinu erfiða vali milli ástar og
skyldu við sjálfa sig. Á hún að fara suð-
ur með Skúla eða norður í skólann?
Togstreitan er mikil og stefinu um
draum og veruleika er fléttað laglega
saman við:
. . . Hún ætlar norður. Allt annað
væri brjálæði.
Hún stendur við borðið í frysti-
húsinu og sker úr og hreinsar þorsk-
inn umhugsunarlaust, vigtar hann og
pakkar og gleymir alveg bónusnum
sem þó öllu skiptir til að hún komist
aftur norður. I dagsbirtunni veit hún
að það væri brjálæði, en dagur henn-
ar og nótt eiga ekki lengur samleið,
eru orðin stríðandi öfl, partar út
tíma sem sífellt rekast á. (40)
Þegar líður á söguna fáum við ekki
lengur að fylgjast með hugsunum Stínu
og vitum því ekki hvað ræður ákvörðun
hennar.
Svana, systir hennar, hefur fyrir
löngu gert upp hug sinn. Steini er von-
biðill hennar en er dæmdur til eilífra
dagdrauma því Svana elskar annan,
Ágúst, tengdason Ásgeirs gamla. Þetta
er endurómur af ástarsögu draumkon-
unnar: hefðarmaður að sunnan elskar
stúlku í plássinu en vond norn (eða eig-
inkona!) fer með sigur af hólmi (reynd-
ar er sett spurningamerki við sigurinn).
Líf Svönu knýr aðrar persónur (Stínu,
Gullý, Steina) til viðbragða og umhugs-
unar um ástina en viðhorf hennar sjálfr-
ar má einvörðungu ráða af samtölum
hennar, einkum við Þórunni. Eftir að
Ágúst er farinn aftur til eiginkonunnar
segir hún:
Skilurðu ekki, við elskum hann báð-
ar (. . .) En hvorug okkar gaf honum
það sem hann vildi. Það var eitthvað
120