Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Qupperneq 68

Tímarit Máls og menningar
Á sama hátt og barnið verður óhjákvæmilega að gangast undir lögmál
föðurins til að öðlast eigin sjálfsvitund þarf kóran í máli skáldskaparins á
hinu almenna tungumáli að halda. Ef hún fær að flæða óheft án nokkurs
aðhalds frá málkerfinu verður málið óskiljanlegt á svipaðan hátt og babl
ómálga barns, þar sem merking hefur ekki enn myndast, eða tal sálsjúkra
og elliærra, þar sem merking málsins hefur ruglast eða er að hverfa. Mál
skáldskaparins felst því í vissu jafnvægi milli hrynjandi og flæðis kórunnar
og beinna merkingarmiða hins almenna tungumáls.
Það er að þessu rofna sambandi við líkama móðurinnar, að öryggi, hlýju
og „symbíósu" frumbernskunnar sem maðurinn síðan leitar í ástinni, með
því að færa það yfir á annan einstakling. En einnig þar rekst hann á höml-
ur. Það er ekki aðeins að hann eigi erfitt með að finna einhvern til að elska,
heldur er þessi tilfinning svo kúguð af samfélagi jafnt sem tungumáli að
hún fær þar vart að koma fram. „Látum ekki spyrjast á okkur að við séum
venjulegt fólk sem lætur ástina reka á reiðanum,“ (141) segir Alda við
Anton, sem reynist „venjulegt fólk“ og ekki aðeins samþykkir viðtekin
gildi, heldur beinlínis styður þau. Olíkt Öldu samsamar hann sig gagnrýn-
islaust þeirri „veröld þar sem menn losa sig við ástina einsog óværu. Og
halda að hún sé farin, láta einsog hún sé farin þótt hún verði eftir.“ (113)
Ástarsögur þykja heldur ekki merkileg bókmenntategund, og það er
einkar athyglisvert að sú tegund bókmennta er jafnan tengd konum og
lítilsmetnum kvenrithöfundum. Þetta sjónarmið bókmenntastofnunarinnar
kemur ákaflega írónískt fram í Tímaþjófnum, þar sem Alda er talsmaður
þess um leið og hún er sjálf að leitast við að orða sína eigin ástarsögu (og
höfundurinn að benda á eigið skáldverk):
Sigga laumar að mér afmælisgjöf. Nýútkomnu skáldverki eftir íslenskan
kvenmann um þrítugt. Ástarsaga. Nú. Sigga hefur aldrei haft bókmennta-
smekk. Eg fer með þetta í búðina á morgun og fæ skipt. (181-82)
Julia Kristeva hafnar hugtakinu kona, en talar þess í stað um hið kven-
lega sem hún segir að eigi það sameiginlegt með ýmsum þjóðfélagslegum
útlagahópum sem hún kallar svo (m.a. skáldum, menntamönnum og sál-
greinendum) að vera skilgreint sem jaðarfyrirbrigði.6 En einmitt vegna jað-
arstöðu kvenna telur hún að þær standi á vissan hátt nær kórunni, hinu
óhefta flæði, glundroðanum og stjórnleysinu en karlmenn yfirleitt. Þær nái
betur til hennar og hafi gagnrýnni sýn á lögmál föðurins og karlveldisins en
þeir. Samt sem áður eigi konur varla um annað en tvo kosti að velja í
karlveldissamfélagi nútímans, að samsama sig móðurinni og lifa þannig
valdalausar á ysta jaðri samfélagskerfisins eða samsama sig föðurnum og
sækja þannig sjálfsmynd sína til þess sama kerfis.
58