Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Page 133

isma“ (178). Þar kemur og fram að hann
hefur skrifað langa ritgerð um málið
„og byggjast þær niðurstöður sem hér
verða kynntar á þeirri rannsókn“. Þetta
mikla ritverk er því miður ekki tiltækt
almennum lesendum. Ef til vill er þar
eitthvað að finna af þeim röksemda-
færslum sem vantar í bókina eins og
hún liggur fyrir. En lesendur hennar eru
engu bættari þótt þeir frétti af snjallri
ritgerð í skúffu heima hjá höfundi, ekki
einu sinni þótt hann hafi skrifað hana
sjálfur.
I umræðu sinni um Alþýðubókina
varpar Sigurður fram þeirri skoðun að
„Mannhyggja (húmanismi) Alþýðubók-
arinnar einkennist af óbifanlegri trú á
sjálfstæða tilvist andans“. Samkvæmt
bókinni sé Maðurinn réttborinn hand-
hafi hins guðlega anda, og ekkert skerði
algert frelsi hans annað en óvefengjan-
leg siðfræði upprunalegs kristindóms.
Þetta kallar Sigurður sérkennilega hug-
hyggju hjá Halldóri og segir að hún sé
vitanlega „andstæð öllum hugmyndum
Karls Marx um uppruna og stöðu
mannanna“. Sigurður segir að skv.
Marx fáist ekki bót á þjóðfélagsböli
„nema með því að leggja hughyggjuna
fyrir róða, en því sjónarmiði hafnar
Halldór alfarið" (18).
Sigurður kemur a. m. k. tvisvar aftur
að þeirri fullyrðingu að efnishyggju sé
hafnað í Alþýðubókinni: „í ljósi þeirrar
staðreyndar að í Alþýðubókinni hafnar
Halldór alfarið marxískri efnishyggju"
(49); „hann hafnar því marxíska sjónar-
miði að sósíalisma verði að byggja á
grunni efnishyggju" (54).
Nú er það athyglisverð kenning hjá
Sigurði að Halldór hafni efnishyggju al-
gerlega í Alþýðubókinni. Kenningin er
athyglisverð vegna þess að Alþýðubók-
in er gegnsýrð af trú á tækni og vísindi
og eitt megineinkenni hennar er
áhuginn á verklegum framförum. Gildi
þessarar kenningar hefði þó aukist stór-
um ef Sigurður hefði gert tilraun til að
rökstyðja hana. Hvergi kemur fram
hvar Halldór hafnar efnishyggju „alfar-
ið“ í Alþýðubókinni, og er sú fullyrð-
ing hvorki studd tilvitnun né blaðsíðu-
tölum. Væri fróðlegt að vita hvort unnt
er að benda á þann stað í bókinni sem
gæti stutt orð Sigurðar.
Sigurður kallar skoðanir Halldórs
„fullkomlega andmarxískar" (164) og
hamrar á að hann hafni allri efnis-
hyggju. Þó er eins og renni á hann tvær
grímur á einum stað, þar sem segir:
„enda er húmanismi hans [þ. e. a. s.
Halldórs] hrærigrautur efnis- og hug-
hyggju" (18). Sem þó hindrar ekki að á
næstu síðu standi aftur: „Mannhyggja
(húmanismi) Alþýðubókarinnar er rót-
föst í hughyggju og þar af leiðandi í öll-
um höfuðatriðum andstæð efnishyggju-
kenningum Marx“ (19). Þar sem sú
kenning að Halldór hafni efnishyggju
fullum fetum í Alþýðubókinni vegur
þungt í máli Sigurðar og virðist vera ein
helsta niðurstaða bókarinnar hefði mátt
ætlast til þess að hún væri rökstudd. En
rökstuðninginn vantar.
Ef fást á botn í þessi orð Sigurðar er
kannski nærtækast að gera ráð fyrir að í
huga hans jafngildi trú á guð því að
hafna efnishyggju, og að hughyggja sé
öðru fremur fólgin í guðstrú. En það
virðist næsta hæpin skilgreining á efnis-
hyggju og hughyggju. Hér er vandi höf-
undarins greinilega sá að hann hefur
ekki gert sér nógu glögga hugmynd um
merkingu þessara margræðu hugtaka.
Menn verða ekki hughyggjumenn af
því að aðhyllast kristið siðgæðismat að
því marki sem Halldór gerði það um
1930, né heldur af því einu að bera virð-
123