Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 129

FRÁ DRAUMI TIL DRAUMS
Skáldsagan Eins og hafid eftir Fríðu Á.
Sigurðardóttur er látin gerast í kunnug-
legu umhverfi. Það er hversdagsleiki
sjávarpláss sem umlykur þessa sögu eins
og fleiri íslenskar skáldsögur á þessari
öld. I þorpinu er kaupfélag og kapítal-
isti (hér heitir hann Ásgeir gamli),
bryggja, frystihús og Strandgata. En í
hjarta bæjarins - og sögunnar - stendur
gamall timburhjallur sem hýsir aðal-
persónurnar. Hjallurinn er samfélag í
samfélaginu og íbúarnir standa saman
þegar vegið er að þeim utan úr bæ. Hér
er á ferðinni nokkurs konar hópskáld-
saga en það er e. t. v. tímanna tákn að
stéttaátök eru ekki í forgrunni. Að vísu
er vitnað til gamalla verkfalla og vikið
að misskiptingu lífsins gæða, en það er
bara Pési, 9 ára, sem vanvirðir eignar-
réttinn. Höfundinum eru önnur við-
fangsefni hugleiknari. í sögunni er eink-
um fjallað um þá fjötra sem ástin leggur
á fólk og um þá togstreitu ástar og
skyldu sem oftast er hlutskipti kvenna.
Þegar ást ber á góma er líka spurt um
tryggð og Fríða gefur tóninn strax í
upphafi. Bókin hefst á sögusögnum af
byggingu þessa gamla húss. Það var
byggt fyrir fegurstu stúlkuna í fjórð-
ungnum, ein hæð jörðinni, önnur ást-
inni og hin þriðja himninum. Ástin fór
út um þúfur en það eru margar útgáfur
á kreiki af þessari gömlu sögu og þeim
ber ekki öllum saman um hver hafi
svikið hvern. Sú spurning býr að baki
allri sögunni.
I upphafi sögunnar sýnir Húsið á sér
tvær hliðar. Það er vissulega hrörlegt,
en í rökkrinu endurheimtir það nokkuð
af sinni fornu frægð, hinar gleymdu
sögur lifna og fyrsta frú hússins,
draumkona þess, fer á kreik. Hún og
saga hennar ramma inn frásögnina og
það er við hæfi vegna þess að hér er
mjög fengist við drauma og hin óljósu
skil milli þess sem er og hins sem ekki
er. Draumur kann að virðast andstæða
veruleikans en þó slær þessu hvoru inn í
annað. Þetta má sjá hvarvetna í sögunni.
Hið hversdagslega líf í þorpinu er sam-
ofið innra lífi fólksins sem þar býr,
hvorugt er hugsanlegt án hins. Nóttin
er griðland draumanna og þar ríkir ástin
— í deginum býr atvinnulífið þar sem
hafið er upphaf og endir alls.
Nóttin bíður. Ekki nótt sem ber í
sér hvin af stormi og dauða, ekki
nótt óttans, heldur mjúklát nótt með
drauma lýsta af stjörnum. Af himn-
inum horfir tunglið á sjóinn. Brum-
hnappar reynitrésins eru sprungnir
út. Hjarta stúlkunnar við gluggann
skelfur. (15)
Margir kaflar hefjast á fallegum
myndum áþekkum þessari. Þær setja
sviðið, hafa annan tón en megnið af frá-
sögninni, eru eins konar hvíldir en laus-
ar við tilgerð. Náttúru- og veðurlýsing-
ar undirstrika verðabrigðin í mannlífinu
enda vísar titill verksins til þess að
margt sé líkt í manni og náttúru. Við
fylgjumst með húsi og þorpi eitt sumar
og mér fannst sagan tíðindalítil lengi
framan af, einkum úti í þorpinu. Þau
atvik sem þar eiga að bæta úr og
skemmta manni eru aðalpersónum fjar-
læg og falla því um sjálf sig ef fyndnin
bregst.
Vandinn er hve sögunni er ætlað að
segja frá mörgu fólki. Þetta er ekki löng
bók en persónusafn hennar er svo
margmennt að það tekur heillangan
tíma að kynna það allt fyrir lesandan-
um. Inn á milli er þá gripið til þess ráðs
119