Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 71

Damd til að hrekjast
yfirleitt ætluð til lestrar. Enda svarar hann hvergi ákalli hennar og særing-
um, orðræðunni sjálfri sem á þennan þversagnarkennda hátt er þrátt fyrir
allt beint til hans.
Söngurinn samasem ósögð orð þín
I Tímaþjófnum er oft vikið að sambandsleysi í tungumáli, þvingun þess í
mannlegum samskiptum og erfiðleikunum við að tala og tjá sig á hinu
almenna máli. Um leið er sýnt fram á hvernig það getur bælt ástina og heft
útrás tilfinninga. „Eg orðaði aldrei vonir rnínar," (104) segir Alda á einum
stað í eintali sínu við Anton. En þetta kemur einnig fram í sjálfum frásagn-
arhætti bókarinnar, þeim mikla mun sem þar er gerður á töluðum orðum
og hugsuðum. Með þessu sýnir textinn sífellt í tvo heima samtímis, annars
vegar hinn ytri veruleika samfélagsins og karlmannsins, og hins vegar innri
veruleika ástarinnar og konunnar sem tungumálið afskræmir og bælir. Þeg-
ar Anton er á förum á ráðstefnuna í Mexíkó með eiginkonu sinni reynir
Alda að leika það hlutverk sem samfélagið ætlar konu í hennar stöðu, gerist
„göfuglynd“ (55) og biður hann að nota tímann í útlöndum til að hugsa sig
um. Hún hlustar á sig segja orð sem samfélagið leggur henni í munn,
þvældar klifanir sem mæla gegn hennar eigin tilfinningum. Samtímis talar
hún beinlínis í hljóði við sjálfa sig, þar sem hún ávítar sig fyrir það sem hún
heyrir sig segja:
Notaðu tímann í útlöndum tilað hugsa þig um segi ég tilað átta þig tilað
athuga málið. Alda göfuglynda. Alda api, hvað veistu nema maðurinn taki
þig á orðinu og átti sig svo rækilega að hann hverfur frá þér.
Svo bít ég höfuðið af skömminni með nokkrum meitluðum setningum:
líklega sé hann betur kominn með konunni sinni en mér, það sé á okkur viss
aldursmunur og þaraðauki dragi ég ekki í efa að samband hans og frúarinnar
sé bara prýðilegt. Heimsmet í ofraunstei, Alda þó. (55)10
Hann skilur ekki svona tvíbent tal, að hún meinar allt annað en það sem
orðin segja til um, og er með þessu í raun að prófa hann, knýja fram
einhverja tilfinningu hjá honum, huggun eða fyrirheit. En eins og hún
óttaðist tekur hann hana á orðinu og svarar með því sem hún vildi síst
heyra, segist enda „aldrei hafa sagt annað en hjónabandið sé takk bærilegt."
(55)
Þegar hann kemur aftur forðast hann hana og þegir. Hún gengur á hann
og hann svarar með þeirri klifun að samband þeirra geti ekki „haldið áfram
einsog það var“ (68):
Eg reyni að spyrja hann hvernig hann hafi þá hugsað sér „samband okkar“
61