Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 70

Tímarit Máls og menningar
Fyrir utan tímann og augnaráðið sem koma hér strax fram í fyrstu
setningum bókarinnar, má í þessari lýsingu á fyrsta fundi þeirra Antons og
Oldu sjá ástarsögu þeirra í hnotskurn. I öllum þeirra samskiptum er Alda
að reigja sig til að reyna að ná upp til hans, þar til hún liggur kylliflöt og rís
ekki upp aftur. Það fyrsta sem hún sér af Antoni er svört regnhlíf sem er
skýrt fallískt tákn samtímis því sem hún verndar Öldu gegn flæði himinsins
og felur í sér dauðann með hjúp sínum og svörtum lit. I samræmi við þetta
má í myndmáli bókarinnar sjá mjög ákveðnar láréttar og lóðréttar línur
sem í sífellu takast á, þar sem hið lárétta vísar til hins semíótíska og kven-
lega og hið lóðrétta til symbólska kerfisins og karlveldisins. Það er ekki
aðeins að Alda falli fyrir hinu lóðrétta, það hafnar henni einnig. Þegar
Anton yfirgefur Öldu er hann ekki aðeins að vísa ást hennar á bug heldur
er hann einnig á táknrænan hátt að gera hana útlæga úr samfélaginu, og —
eins og síðar kemur á daginn — lífinu sjálfu. Af þessari margföldu höfnun
sprettur sagan. Skilyrðunum fyrir orðræðu ástarinnar er fullnægt og þráin
leitast við að fá útrás í tungumálinu.
Fjarvera, aðskilnaður og höfnun einkenna orðræðu Tímaþjófsins, en
eins og Roland Barthes bendir á er þessi tegund af orðræðu ástarinnar
sögulega séð orðræða konunnar. Það er karlmaðurinn sem yfirgefur hana
og fer. Hún verður eftir og talar í síbylju við þann sem er farinn um
fjarveru hans eins og hann sé nærstaddur.8 Þessi orðræða, sprottin úr að-
skilnaði og þrá, nálgast oft hið semíótíska flæði í endurtekningum sínum
og ofsa:
Heyrði ég rétt? EITT STYKKI ÆVI
ánþínánþínánþínánþínánþín? (71)
Og:
. . .get ég að því gert þótt ég elski þig meðan skósólarnir snerta jörð.
Kondu kondu kondu kondu kondu kondu kondu kondukondukondu. (106)
Annað áberandi einkenni á orðræðu Öldu í Tímaþjófnum, eins og raunar
má einnig sjá af þessum dæmum, eru spurningar. En spurningar eru opið
form og gera ráð fyrir samskiptum. Með þeim leita menn jafnt fyrir sér um
ástæður og skýringar sem og vænta viðbragða. Alda spyr Anton, knýr
hann til samskipta og svara, og þar með nærveru.9 Þó er þetta orðræða
ýtrustu einsemdar og hún fer fram í algerri innilokun og þögn, og það
tvöfaldri. Annars vegar í eintali hennar eigin huga og hins vegar þöglum
orðum (þ.e.a.s. ljóðum, dagbókarslitrum og bréfum) sem hún setur saman
handa Antoni eða jafnvel skrifar honum, en honum virðast hvorki send né
60