Skírnir - 01.04.1991, Page 50

44
INGI BOGI BOGASON
SKÍRNIR
dauðvona skáld sem tekst af meiri alvöru á við tilveru sína en margur
líkamshraustur.
Jóhann fór burtu af Islandi vegna þess að hann þóttist vita að þar
gæti hann aldrei notið sín til fulls. Samt yfirgefur hann aldrei land sitt
frekar en aðrir langförlar. Eftir því sem tíminn líður ásækir heimþráin
hann æ meir. Um þetta segir Kristinn E. Andrésson:
Það er sannleikur að Jóhann sárlangaði til Islands. Oll hugsun hans og
líf snerist um íslenzk efni, fyrst og síðast. Hann lifði ekki á íslandi en
hann lifði ísland. Hann átti land og þjóð rist í hjarta sitt. Hvert orð
hans átti íslenzka merkingu. Svo nábundinn var hann hólmanum sem ól
hann.1
Þessi orð Kristins kunna að þykja stílfærð en í ljósi þess sem Jóhann
hefur sjálfur skrifað um heimþrána eru þau sannleikanum samkvæm.
Annars þekki ég nú víst manna best heimþrána til Islands. En ég veit
jafnframt, að það ísland sem ég þrái, býr aðeins í sjálfum mér - er
fantóm, sem hvergi á sér neitt realítet nema í minni eigin sköpunarþrá
og aldrei verður að virkileik nema í gegn um minn sköpunarvilja. Já, ef
til vill erum við hvergi meir í framandi landi en þar heima á íslandi, eins
og það nú er orðið. Eg veit að ótti minn við lífið þar er borinn af réttu
instinkti, - íslenska þjóðin, eins og ég þarfnast hennar, er hvergi til,
nema í minni eigin ósk. Eg hef í seinni tíð náð í nóg af representönrum
[svo] hennar til þess að fá vissu mína í þessu efni, og lendi ég heima úr
þessu, skeður það eingaungu af neyð.2
Jóhann er 16 árum yngri en Jóhann Sigurjónsson og 14 árum yngri
en Jóhann Gunnar Sigurðsson. Ef við kjósum að flokka Jóhann
Jónsson sem nýrómantískt skáld þá verður um leið að viðurkenna að
hann er afar síðbúið afsprengi nýrómantíkurinnar. Tímalega stendur
hann miklu nær þeim skáldum sem urðu fyrstu íslensku borgarskáldin;
Tómasi Guðmundssyni (f. 1901) og Steini Steinari (f. 1908).
Það má geta nærri að listrænar hugmyndir útkjálkabarnsins kunni að
hafa skotið skökku við í heimsborginni Leipzig 1921. Symbólismi og
nýrómantík voru þar fjarlægur ómur af horfnum heimi, impressjón-
1 Kristinn E. Andrésson 1976, s. 43.
2 Jóhann Jónsson: Ur bréfi dagsettu 30. september 1930. Viðtakandi ónafn-
greindur.