Skírnir - 01.04.1991, Page 185
SKÍRNIR HINN HÆTTULEGI VIÐTENGINGARHÁTTUR
179
mikil, þung og erfið. Síðan festist maður inni í einhverjum afkima
slíks hugsanagangs og tekur að smíða sér þar enn önnur skúmaskot. A
endanum er risið nokkurskonar völundarhús, sem haldið er saman af
viðtengingarhættinum með öllum hans fyrirvörum. En form hans er
ekkert nema vafinn, eitthvað loftkennt, eitthvað sem getur hrunið á
hverri stundu.
Og maður er fastur inni í sínu eigin sjálfskaparvíti.
Þetta má kalla vafahyggju; þ.e. þankagang þess manns sem fær í
hvorugan fótinn stigið og getur þess vegna hvergi tekið sér stöðu.
Slík vafahyggja nær vitaskuld einnig út fyrir mörk viðtengingar-
háttarins, en hann er þó háttur hennar.
Að segja: „Eg fer ekki“, hindrar mann á engan hátt í að segja að
stundu liðinni: „Eg fer“. Tjáningin/hugsunin er í báðum tilvikum jafn
einföld, skýr og áreynslulítil og fellur manni sjálfum því best í geð.
í staðinn, eftir að hafa gengið á vit viðtengingarháttarins, er burðast
með loftkastala í farteskinu.
Sagt er: „Maður sem vill komast langt leggur hægt af stað og tekur
aðeins það brýnasta meðferðis.“ Þetta er gott ráð jafnt í heimi
hugsunarinnar sem hinna líkamlegu þarfa.
Nú getur eftirfarandi mótbára komið fram: „Þetta er fáránleg rök-
semdafærsla, því að málið tjáir aðeins það sem þegar er fyrir í hugs-
uninni. Og málið er tæki hugsunarinnar og viðtengingarhátturinn að
meginstofni til tæki ímyndunarinnar. Maður ímyndar sér hið
hugsanlega og mögulega. Viðtengingarhátturinn er því mjög gagnlegt
tæki.“
Þetta er hægt að samþykkja þegar átt er við málið sem farartæki
hugsunarinnar, líkt og strætisvagn. Annars ekki. Og nú má spyrja á
móti: Hvernig er líðan þess sem hrærist eingöngu innan þess hugsan-
lega eða mögulega? Verður slíkt draumalíf annað en hörmulegt?
Aðalforsenda umræðunnar er líf einstaklingsins sjálfs, og það er
aldrei annað en það sem er einmitt núna. Efnislega getur líf hans ekki
orðið neitt annað. Líkaminn er gjörsamlega ófær um að vera á tveimur
stöðum í einu. En andlega getur maðurinn hrærst í heimi hins hugsan-
lega eða mögulega. Hann getur verið í órafjarlægð frá sjálfum sér.
Hann getur í huga sínum magnað upp hinar ólíklegustu aðstæður og
kennt þeirra líkamlega. En í reynd skapast hrópandi ósamræmi við