Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 139

SKÍRNIR
STAÐLAUSIR STAFIR
133
(169), og um Hrefnu að það hafi verið „sögn manna að hon hafi
sprungit af stríði“ (158). I Gíslasögu „leggja menn nú ræðu á“ um
dvöl Gísla í Hergilsey, og „sá kvittr kemur fyrir Eyjólf hinn grá".1
„Þótti mönnum þessi för in hæðiligsta“ (101), segir síðan um tilraun
Eyjólfs gráa í sömu sögu til að múta konunni Auði. Setningar sem
þessi eru mjög algengar í íslendingasögum og bergmála almennt umtal
jafnt sem niðrandi hlátur. Um trúlofun Hallgerðar og Gunnars á
alþingi segir í Njálu, að „skyldi fara fyrst leyniliga, en þó kom þar, er
allir vissu“ (87). Eftir einn af bardögum Gunnars „spyrjask tíðendi
þessi víða, ok mæltu þat margir, at eigi þætti þetta fyrr fram koma en
líkligt var“ (139), og um eftirmál þessa segir að „málatilbúnaðr þessi
spurðisk um öll heruð, ok var sú orðræða á, at róstumikit myndi
verða þingit" (140), enda „var ekki jafntíðrætt um allt þingit sem
málaferli þessi in miklu" (164). Um deilu Njálssona og Þráins „varð
hér um margs manns umræða“ (226), og eftir för Njálssona að Grjótá
„verðr umræða mikil um deild þeira, ok þóttusk allir vita, at eigi
mundi svá búit sjatna“ (229). I sáttatilrauninni á alþingi eftir víg
Höskulds vitnar Skarphéðinn í almannaróm þegar hann kastar
brókunum til Flosa og hleypir upp dómnum. „„Því þá,“ segir hann,
ef þú ert brúðr Svínfellsáss, sem sagt er, hverja ina níundu nótt ok
geri hann þik at konu““ ( 314).
Oftast er slúðrið í Islendingasögum undir yfirborði frásagnarinnar,
og það er vísað til þess sem almannaróms. En „„mæla verðr einnhverr
skapanna málum““ (34), eins og Gísli segir í Gíslasögu, og á þar við
konu sína. Einhver verður að kveða upp úr með slúðrið. I Islendinga-
sögum eru það oftast konur sem það gera, og er Þórhalla málga í
Laxdælu táknmynd slúðurberans, ekki bara með nafngift sinni heldur
einnig tali. Hún hefur það hlutverk að bera á milli og þangað sem síst
skyldi, með banvænum afleiðingum fyrir karlhetjur sögunnar. En þar
sem engar konur eru tiltækar, eins og t.a.m. á alþingi, fær ímynd
þeirra, hið kvenlega, þetta hlutverk. Þannig verður kvenbúningurinn,
slæðurnar sem Njáll leggur ofan á peningahrúguna eftir víg Höskulds
í Njálu til þess að vekja upp slúður, ekki einungis um ergi hans, heldur
einnig andstæðingsins Flosa.
Á mörgum stöðum í Islendingasögum má sjá alþingi sem gróðrar-
1 Gísla saga Súrssonar, Islenzk fornrit VI, Reykjavík 1943, bls. 79.