Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 236
230
KRISTÍN BIRGISDÓTTIR
SKÍRNIR
í „lágværum augnablikum" sem fela í sér „kyrrðina í storminum“. Það eru
„þessi dularfullu augnablik þegar lífið hægir á sér og allt verður svo skýrt".1
Þeir atburðir sem eru forsenda sagnanna eru ofnir á írónískan hátt inn í
hefðir samfélagsins því þessir hefðbundnu þættir leiða til breytinga og
umskipta. Oll förum við einhvern tíma á sjúkrahús, við þurfum að gera átak
í því að skapa okkur framtíð og síðast en ekki síst standa flestallir í tímans
rás við banabeð ástvinar. - Þrátt fyrir að mörgum finnist líkt og Nínu að það
sé „löngu úrelt siðvenja" að sitja yfir deyjandi fólki (14).
Það er athyglisvert að jafnframt því sem svið verkanna þrengist (sjúkra-
hús, gamalt timburhús, sjúkrastofa) þá verða spurningarnar áleitnari og
erfiðari viðfangs. Þær endurspeglast í stíl verkanna sem verður sífellt marg-
brotnari. I Sólinni og skugganum er sjónarhornið takmarkað við aðal-
persónuna, Sigrúnu; tíminn er oftast hefðbundinn nema í fyrstu köflunum
sem hökta bókstaflega af stað. Þannig er tvisvar farið með okkur út á bíla-
stæðin eftir að við höfum fylgt Sigrúnu inn á sjúkrahús. Þessi töf sem lesand-
inn verður fyrir túlkar á lýsandi hátt hve þungbært það er fyrir Sigrúnu að
leggjast inn. I Eins og hafið fær lesandi að skyggnast inn í nokkrar aðal-
persónurnar auk þess sem almannarómur segir honum meðal annars gamlar
sögur af húsdraugnum sem gerir svo vart við sig og tengir þannig nútíð og
fortíð. I Meðan nóttin líður er sjónarhornið einskorðað við Nínu þegar hún
lýsir og segir frá sínu eigin lífi, rifjar upp sögur sem er miðlað til hennar í
gegnum nokkrar kynslóðir. Á stundum kveður svo rammt að fortíðinni að
vart er hægt að tala um fortíð og nútíð heldur tíðasamruna.
Ytra borð textanna þriggja er allverulega byggt upp á andstæðum. Titillinn
Sólin og skugginn ber í sér þessa andstæðu sem endurspeglar líf gegn dauða.
Kjarni þess sem Sigrún upplifir í kolkrabbanum er sú staðreynd að ekkert er
öruggt: „Ekkert. Dauðinn og lífið ganga hönd í hönd. Sólin kastar skuggum
sínum - og fyrr eða síðar fallast þau í faðma. Tvennt en um leið eitt.“2
I Eins og hafið er grundvallarandstæðan fortíð gegn nútíð. Vofa - kona
hússins - birtist Gullý og hún skynjar fortíðina í gegnum hana: „það
streymir undan hári hennar, og tíminn hefur snúist við, aftan úr grárri
forneskju horfir Gullý á fólk hússins“.3 Gullý samsamar sig þessum enda-
lausa tíma þangað til henni sýnist andlit konunnar verða beinhvít hauskúpa.
Hún verður skelfingu lostin uns vofan segir: „„Ekki vera hrædd“ [...] „Þetta
er allt sama myndin““ (148). Þannig enda báðar bækurnar í dýnamísku
faðmlagi andstæðna sem virðist fela í sér frelsun og kraft.
Meðan nóttin líður byggist líka upp á andstæðum en þó á margfaldari
1 Meðan nóttin líður, bls. 171. Hér eftír er vitnað til þessarar bókar með
blaðsíðutölum í svigum.
2 Sólin og skugginn, Skuggsjá, Hafnarfirði 1981, bls. 159.
3 Eins og hafið, Vaka-Helgafell, Reykjavík 1986, bls. 147.