Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 169

SKÍRNIR
ÍSLAND OG EVRÓPUSAMFÉLAGIÐ
163
um „stórþjóðir“ og „smáþjóðir“ á sömu nótum og rætt er um stór-
menni og smámenni. Þessi magnhugsunarháttur er vitanlega fjarri lagi
og styðst ekki við neinar þekktar staðreyndir. Sumir kynnu að vilja
halda því fram að hernaðar- og efnahagsmáttur hljóti þó að vera í
einhverju samhengi við fjölmenni þjóða, en það er enganveginn ein-
hlítt sé hliðsjón höfð af frammistöðu Grikkja við Maraþon og Salamis
eða Víetnama á áttunda áratugi þessarar aldar. Kínverjar og Indverjar
eru margfalt fjölmennari en Japanir en verða hreint ekki taldir
jafnokar þeirra á efnahagssviðinu.
Magnhugsunarhátturinn er því á villigötum. Þjóðir dæmast ekki af
því sem þær fá til leiðar komið í hernaðarlegu eða efnahagslegu tilliti,
heldur af því sem þær eru af sjálfum sér og því sem þær skilja mann-
kyni eftir. Tvær svokallaðar smáþjóðir í fornöld, sem báðar voru
brotnar á bak aftur og kúgaðar af herveldum þeirra tíma, Grikkir og
Gyðingar, hafa skilið mannkyninu eftir merkilegri arfleifð en nokkurt
stórveldi sögunnar.
Norðurlönd eru hvert um sig smáríki á alþjóðlegan mælikvarða;
jafnvel þegar þau eru lögð saman eru þau ekki öllu fjölmennari en ríki
á borð við Rúmeníu. Eiaðsíður hafa Norðurlönd á þessari öld orðið
fyrirmynd heimsbyggðarinnar um margt af því sem eftirsóknar-
verðast er talið: traust lýðræði og réttarfar, almenna menntun og
velferð, öfluga verkalýðshreyfingu og vinnufrið, blómlegt menningar-
líf, skynsamlega meðferð innbyrðis deilumála og náið samstarf sín á
milli. Norðurlandaráð .og margháttaðar stofnanir því tengdar er
einstætt fyrirbrigði í veröldinni, og þá ekki síst menningarsamstarfið,
enda hef ég fyrir satt að fólk um gervalla heimsbyggðina líti vonar- og
aðdáunaraugum til Norðurlanda. Það segir sína sögu um afstætt gildi
fjölmennis.
Það verður kannski enn ljósara þegar dæmi er tekið af einu þeirra
fjölmörgu og afarfámennu borgríkja sem dreifð voru um Grikkland
og raunar miklu víðar um hartnær fimm alda skeið frammá 4ðu öld f.
Kr. Eitt hið stærsta þeirra, Aþena, var ekki miklu fjölmennara en
Island er nú (fullgildir borgarar voru innanvið 50.000, en samanlagður
fólksfjöldi ríflega 300.000; konur, aðkomumenn og þrælar nutu ekki
kosningaréttar). Samt gerðist Aþena ekki einasta „skóli Grikkja",
einsog Períkles orðaði það í fyrrnefndri ræðu, heldur skóli alls hins