Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 193
SKÍRNIR
AF HEIMSPEKINGANNA VATNSRENNUM
187
Ritskýring Biblíunnar og annarra texta
Greinilegt er að Þorsteinn Gylfason hefur ritskýringu ekki í hávegum.
Það er engu líkara en hann telji aðeins um tvennt að ræða þegar
ritaður texti er annars vegar: annað hvort er hann sannur eða ósannur.
Annað hvort ber að trúa honum eða hafna. Mismunandi bókmennta-
form skipta hann engu máli. Hann virðist ekki telja þörf á að brúa bil
tímans frá því texti var ritaður þar til hann er lesinn (sem er allt að þrjú
þúsund ár þegar Biblían á í hlut). Hann telur einskis virði að reyna að
komast fyrir upphaflega merkingu texta, skilning ritendanna á
hugtökum sem þar eru notuð eða á menningarumhverfi ritendanna.
Hann vitnar í grein eftir sjálfan sig í Skírni 1984; í þeirri grein víkur
hann að ritgerð minni í bókinni Mál og túlkun sem út kom 1981. Þar
eru birtir fjórir fyrirlestrar sem ég flutti við heimspekideild H.I.
skömmu áður. Þeir fjalla um ritskýringu Biblíunnar, síðasti fyrir-
lesturinn fjallar um túlkunarfræði tveggja merkustu guðfræðinga
þessarar aldar, Bultmanns og Tillichs. I greininni 1984 segir hann
orðrétt:
Guðfræðingar, er okkur sagt, telja til að mynda að guðspjöllin séu ekki
„vísindalegir textar“, heldur hafi þau verið saman sett „í kerygmat-
ískum tilgangi", og „að verulegu leyti með þarfir frumkirkjunnar í
huga“. Allt hef ég þetta eftir séra Gunnari Kristjánssyni á Reynivöllum.
Og svo segir hann:
„Ef guðspjöllin væru borin saman við leikrit Shakespeares um Hinrik
V. annars vegar og hins vegar við sagnfræðilega ritgerð um sama
konung, þá ættu guðspjöllin meira skylt með hinu sögulega leikriti.
Vissulega er hér ekki um fullkomlega sambærilega hluti að ræða. En
bæði leikritið og guðspjöllin höfða til tiltölulega víðtæks hóps manna
með myndrænni og leikrænni tjáningu, þar sem tilgangurinn er að
koma á framfæri ákveðnum boðskap og ákveðnu áliti.“
Allt þetta merkir eitt og aðeins eitt á mæltu máli: presturinn trúir
ekki ritningunum fremur en ég. Hann heldur að það sé ósatt sem þar
stendur skrifað, og er ekki að sjá að honum bregði mikið þegar það
dettur upp úr honum. Á hinn bóginn er heimspekin ambátt sann-
leikans, hins einfalda og óbrotna sannleika.1
1 Þorsteinn Gylfason, „Hvað er réttlæti?", Skírnir 158 (1984), s. 199. Vitnað er til
ritgerðarinnar „Ritskýring og túlkun Biblíunnar", Mál og túlkun, ritstj. Páll
Skúlason (Hið íslenska bókmenntafélag 1981), s. 172.