Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 172

166
SIGURÐUR A. MAGNÚSSON
SKÍRNIR
„Fjörðurinn var allur fullur af veiðiskap, og gáðu þeir ei fyrir veiðum
að fá heyjanna. Og dó allt kvikfé þeirra um veturinn.“ Fyrirhyggju-
leysi hins dæmigerða veiðimanns varð þess semsagt valdandi að Flóki
missti allan búsmala sinn og hvarf frá landinu slyppur og vonsvikinn,
þó hann ætti að vísu eftir að snúa aftur og gerast einn landnáms-
manna. Þetta einkenni veiðimannsins að hafa fyrst og fremst fyrir
augum happadráttinn, slembilukkuna, en láta undir höfuð leggjast að
gera áætlanir og leggja niður fyrir sér framtíðina, hefur loðað við
Islendinga frammá þennan dag. Þó kvikfjárrækt væri uppistaðan í
lífsviðurværi þjóðarinnar frá öndverðu frammá þessa öld, þá hafa öll
viðhorf landsmanna og lífshættir mótast af hugsunarhætti veiðimanna,
enda mun vera leitun á bændaþjóð sem var jafnlaus við það höfuð-
einkenni landbúnaðarþjóða að tengjast tilteknum bæ eða byggðarlagi
svo kynslóðum skipti. Hvarfl Islendinga milli fjarlægra byggðarlaga í
aldanna rás hefur verið nánast ævintýralegt og kann með öðru að hafa
stuðlað að því, að hér mynduðust aldrei mállýskur sem orð væri á
gerandi.
En það er fleira sem furðulegt má teljast við búsetu þjóðarinnar á
þessu hrjóstruga og afskekkta eylandi í ellefuhundruð ár. Eitt er bók-
menntaiðkun hennar allt frá 12tu öld, sem náði hámarki með
íslendingasögum en lifði einnig góðu lífi frammeftir öldum í rímna-
kveðskap, sem ógrynni er til af, og ekki síður í þjóðsögunum sem að
magni og fjölbreytni eiga sér enga hliðstæðu um vestan- og
norðanverða álfuna nema á Irlandi. Þegar fornsögunum sleppir orkar
naumast tvímælis að þjóðsögurnar eru meðal þess markverðasta sem
þjóðin hefur getið af sér, því þær spegla hugarheim landsmanna og
viðhorf þeirra til umhverfis síns á miklu djúpskyggnari og nærfærnari
hátt en flest annað sem hér hefur verið skapað, enda runnar beint
undan hjartarótum fólksins og nátengdar þeim ytri og innri aðstæðum
sem það lifði við í þúsund ár. Bókmenntaiðja íslendinga gegnum
aldirnar bendir sterklega til þess, að þeir hafi alla tíð verið meiri
draumóramenn en kannski gegndi góðu hófi og beinlínis leitað
athvarfs frá ómildum veruleikanum í draumheimum skáldskaparins. I
því efni eiga þeir vísast sammerkt með Keltum.
Margt bendir til að Islendingar séu að eðlisfari flökkuþjóð, og mætti
því til áréttingar benda á tölur yfir árlegar utanferðir landsmanna á